Co to jest perspektywa?

Perspektywa w ujęciu fotograficznym 

Jest to swoistego rodzaju „iluzja geometryczna", która pomaga dosłownie zanurzyć się w świecie przedstawionym fotografii; perspektywa definiuje bowiem metodę odwzorowania trójwymiarowej przestrzeni oraz zawierających się w niej obiektów na płaskiej płaszczyźnie fotograficznej.

Poszczególne elementy perspektywiczne mogą zostać przedstawione przez fotografa na różne sposoby – zmieniać się może ich wielkość, kształt oraz położenie względem siebie w obrębie fotograficznego kadru; innymi słowy ich związek przestrzenny może podlegać nieustannej transformacji.

Umiejętne zarządzanie perspektywą przyczynia się zatem do efektywnego pobudzenia wyobraźni fotograficznych odbiorców, których finalne percypowanie obrazu może zmieniać się w momencie, w którym fotograf manipuluje relacjami na linii pozycji aparatu, wartości ogniskowej oraz odległości od fotografowanego obiektu  – stwierdzenie, że „wszystko zależy od punktu widzenia" nabiera w tym kontekście szczególnego znaczenia. 

Jakie są najpopularniejsze rodzaje perspektyw?

Na przestrzeni wieków, począwszy od epoki kamienia łupanego, artyści i naukowcy opracowywali zróżnicowane metody przełożenia otaczającego ich świata na płaskie płaszczyzny.

Oczywiście nie jesteśmy tutaj w stanie opisać wszystkich typów perspektyw, ponieważ wpis ten nie aspiruje do bycia artykułem naukowym z zakresu historii sztuki – chcemy jednak po krótce przybliżyć Ci ich najważniejsze rodzaje, które z powodzeniem wykorzystasz w trakcie swoich własnych fotograficznych projektów:

• perspektywa liniowa
  
  Jest to najbardziej podstawowa technika przedstawiania przestrzennej relacyjności obiektów, w której główną rolę odgrywają linie równoległe spotykające się w punkcie zbiegu.
  
  W przypadku tej perspektywy linie proste, a więc przykładowo zawarte w fotografii trakcje kolejowe lub ściany budynków, wydają się łączyć w jednym punkcie na horyzoncie obrazu – znacząco oddalonym od oka obserwatora – oraz generują wrażenie „głębi", które jest spowodowane pozornym zmniejszaniem się elementów kompozycji odsuniętych względem fotografującego.
  
  
• perspektywa powietrzna
  
  Ten rodzaj perspektywy dotyczy zwiększania się warstw powietrza pomiędzy elementami obrazu, które im dalej znajdują się od obserwatora, tym bardziej nabierają niebieskiego, jaśniejszego i mniej kontrastowego „zafarbu", a ich kształty się deformują – są niewyraźne i zamglone. 
  
  
• perspektywa kulisowa
  
  To jedna z najstarszych znanych technik oddawania głębi obrazu, której początki sięgają czasów prehistorycznych oraz pierwszych malowideł naskalnych; polega ona na zakrywaniu obiektów znajdujących się daleko od obserwatora tymi, które znajdują się bliżej niego. 
  
  
• perspektywa barwna
  
  Nazywa się ją również po prostu perspektywą malarską; w jej przypadku najważniejsza jest kwestia percypowania barw przez człowieka, z powodu której odcienie ciepłe wydają się być bliżej obserwatora, natomiast zimne – bardziej oddalone.
  
  
• perspektywa żabia
  
  Ten rodzaj przedstawienia wymusza na fotografie zastosowanie niskiego punktu widzenia aparatu – na przykład położenie go na ziemi – które powoduje złudzenie patrzenia na dane ujęcie „z dołu", a w efekcie rejestrowane w ten sposób przedmioty wydają się być większe oraz bardziej majestatyczne.
  
  
• perspektywa ptasia
  
  Kompozycje „z lotu ptaka" są z kolei sytuacją odwrotną, w której oko fotografa znajduje się wysoko nad elementami obrazu tworzącego dane ujęcie; takie rozwiązanie sprawia, że elementy, na które patrzymy, wydają się być mniejsze oraz bardziej „stłoczone" przez otaczające je tło.
  
  
• perspektywa standardowa
  
  Jest to sytuacja, w której aparat znajduje się na linii oczu osoby, którą fotografujemy; ten rodzaj perspektywy zapewnia przede wszystkim naturalne odwzorowanie proporcji (np. twarzy modela) oraz minimalizuje ryzyko ich zniekształceń.

Czy ogniskowa zmienia perspektywę?

Prawidłowa odpowiedź brzmi: i tak, i nie.

Ten temat wypada zacząć od przypomnienia, że fotografując dany motyw za pomocą różnych obiektywów – ale z tego samego miejsca – zawsze zarejestrujesz ten sam obraz, który w zależności od wartości ogniskowej będzie stanowił większy lub mniejszy wycinek z całości fotografowanej przestrzeni.

Nie bez powodu często mówi się przecież o tym, że ogniskowe „kadrują rzeczywistość" i jest w tym sporo prawdy, ponieważ to właśnie decyzja o użyciu konkretnego rodzaju obiektywu warunkuje rozmiar wycinka obrazu, który zechcesz zapisać na matrycy.

Szerokie obiektywy rejestrują większe fragmenty danej sceny, natomiast w przypadku długich ogniskowych kadr wykonany dokładnie z tego samego miejsca będzie stanowił jej mniejszą część; co więcej, każdy z owych wycinków obrazu zachowa także względem siebie identyczne proporcje w kontekście relacji poszczególnych obiektów zawierających się w jego „ramie". 

Co to jest ogniskowa obiektywu?

Na potwierdzenie naszych słów poniżej znajdziesz przykłady dwóch fotografii – wykonanych z tej samej pozycji aparatu za pomocą ogniskowych 35 mm oraz 75 mm – które na początku mogą wydawać się różne pod względem perspektywicznego odwzorowania.

Po odpowiednim dokadrowaniu szerokiego ujęcia (35 mm) okazuje się, że mamy jednak do czynienia z jednolitą proporcją obiektów w przestrzeni, a więc tą samą perspektywą – zarówno w przypadku szerokiego, jak i wąskiego kadru; jedynym warunkiem jest zachowanie tej samej odległości względem fotografowanego motywu.

Skąd zatem bierze się powszechne przekonanie o tym, że to właśnie ogniskowa obiektywu jest odpowiedzialna za różnicowanie perspektywy?

Najważniejsze to zrozumieć, co wydarza się w momencie, gdy zdecydujesz się na wymianę obiektywu i chodzi tutaj przede wszystkim o zmianę Twojej odległości względem fotografowanego obiektu. To właśnie ten konkretny aspekt wpływa na sposób odwzorowania przestrzeni na zdjęciu oraz na efektywną modyfikację perspektywy fotograficznej.

Przykładowo obiektywy o wąskim polu zasięgu – czyli te posiadające ogniskowe o dużej wartości – wymuszają na fotografie odpowiednie odejście, tak aby mógł on objąć w kadrze całość interesującego go obiektu.

Stopień odejścia jest kluczowy i ma związek z każdorazową zmianą proporcji w kadrze, a tym samym z odmienną perspektywą.

Zasadniczo więc stwierdzenie, że ogniskowa (jednak) wpływa na perspektywę nie mija się całkiem z prawdą, choć niewątpliwie kontekst sytuacyjny i okoliczności fotograficzne mają tutaj ogromne znaczenie.

Jaki obiektyw wybrać?

Do zapamiętania:

Warto podkreślić, że decydując się na fotografowanie szerokim obiektywem, zapiszesz zdecydowanie więcej elementów na zdjęciu – wynika to oczywiście z szerokiego pola widzenia – jednak mała wartość ogniskowej zmusi Cię także do bliskiego podejścia względem głównego obiektu, jeżeli będziesz chciał wypełnić nim kadr. 

Zatem to, co zarejestrujesz na pierwszym planie, będzie powiększone, natomiast pozostałe elementy tła analogicznie się zmniejszą; im bliżej będziesz z aparatem, tym zniekształcenia w obie strony będą się nasilać – samo podejście oczywiście wpływa na perspektywę, jednak zniekształcenia relacyjne obiektów wynikają z właściwości szerokich obiektywów.

W przypadku długich szkieł sytuacja wygląda trochę inaczej; wiesz już o tym, że wymuszają one odpowiednie odejście oraz przyczyniają się także do stłoczenia elementów budujących świat przedstawiony na fotografii, a w konsekwencji do nieodpartego wrażenia, że bohater pierwszego planu zbliżył się do tła – to swoiste spłaszczenie sceny, nazywane często kompresją tła, wynika z wąskiego pola widzenia teleobiektywów, które nie zmieniają rzeczywistej perspektywy w sensie geometrycznym, tylko wrażenie głębi i odległości pomiędzy obiektami w kadrze.

Grafika w banerze: Andre Furtado

Sprawdź nasze inne teksty w kategorii Poradników:

Co to jest bokeh?

Kąt otwarcia migawki – co warto o nim wiedzieć?

Podstawy kompozycji. Jak tworzyć ujęcia zapadające w pamięć?