Jaki aparat do filmowania wybrać na początek? Część I – najważniejsze cechy oraz funkcje sprzętowe

Czym filmować w 2024 roku?

Nie ma co ukrywać, że decyzja o zakupie pierwszego aparatu do filmowania nie należy do najłatwiejszych. Chcemy jednak ułatwić Ci to zadanie, dlatego w tym artykule przedstawimy Ci absolutnie wszystkie najważniejsze kwestie związane z procesem nagrywania ruchomego obrazu – omówimy cechy determinujące jego jakość, wspomnimy też o kilku przydatnych funkcjach wspomagających filmowanie, a także o elementach budowy samego aparatu oraz jego ergonomii. 

Wszystko to, o czym piszemy, ma oczywiście swój punkt odniesienia w aparatach bezlusterkowych – współcześnie to właśnie one wiodą prym na rynku, a tempo rozwoju ich funkcjonalności zwiększa się niemal z miesiąca na miesiąc!

W Części II naszego artykułu przedstawimy Ci natomiast pełny opis bezlusterkowców, wyjaśnimy także dlaczego era lustrzanek zmierza ku rychłemu końcowi oraz polecimy Ci konkretne modele bezluster, na które warto zwrócić swoją uwagę w roku 2024!

Koniecznie zapisz się więc do naszego newslettera, aby nic Cię nie ominęło!

Wielkość matrycy – czy nadal ma znaczenie?

Inwestycja w aparat fotograficzny wymaga od Ciebie przede wszystkim podjęcia decyzji dotyczącej wyboru rozmiaru matrycy światłoczułej. Oczywiście nie bez znaczenia jest tutaj Twój budżet – ponieważ pełne klatki nadal figurują na rynku jako najdroższy fotograficzny standard, choć to też powolutku się zmienia – a także Twoje filmowe cele oraz pomysł na praktyczne wykorzystanie modelu aparatu, który wpadł Ci w oko. 

Dobrze jest mieć też świadomość tego, że obecny rozwój technologii wszedł już na tak wysoki poziom, że coraz mniejsze znaczenie zaczyna mieć rozmiar matrycy na rzecz tego, co tak naprawdę dany sensor po prostu potrafi – m.in. dzięki wsparciu najnowocześniejszych procesorów obrazu oraz zaimplementowanych w system komponentów AI. 

Zanim jednak doczekamy się powszechnego „technologicznego równouprawnienia" dla wszystkich formatów matryc światłoczułych, wróćmy na dzień dzisiejszy do ich tradycyjnego podziału oraz charakterystyki pod względem wymiarów:

Aparaty pełnoklatkowe – Full Frame 

Powierzchnia cyfrowych matryc w standardzie 35 mm pozwala im przyjąć na siebie zdecydowanie więcej światła niż ma to miejsce w przypadku sensorów APS-C lub Mikro 4/3 – oznacza to, że w sytuacji ograniczonego oświetlenia, pełna klatka na pewno poradzi sobie lepiej w kontekście jakościowej ekspozycji niż matryce o mniejszych wymiarach i to właśnie dlatego poleca się ją przede wszystkim profesjonalistom lub średniozaawansowanym twórcom fotograficznym.

Pełna klatka znajdzie swoje zastosowanie w praktycznie każdej filmowej dziedzinie – począwszy od filmów ślubnych i dokumentalnych, poprzez plany teledysków i reklam, a skończywszy na komercyjnych realizacjach fabularnych.

Oczywiście sam rozmiar matrycy to nie wszystko – istota jest również jej rozdzielczość, wielkość budującego ją pojedynczego piksela oraz ich ogólne zagęszczenie na powierzchni danego sensora. Wszystkie te ważne pojęcia rozłożyliśmy dla Ciebie na czynniki pierwsze w rozbudowanym artykule:

➡ Matryce światłoczułe – rodzaje i wielkości cyfrowych przetworników

Jeśli zależy Ci na absolutnie najlepszej jakości rejestracji, która umożliwi Ci przede wszystkim pracę na bardzo wysokich czułościach ISO, zagwarantuje doskonałą plastykę obrazu oraz dostęp do szerokiej gamy obiektywów – wybierz pełną klatkę!

Aparaty APS-C oraz Micro 4/3

Aparaty z tego segmentu są wyposażone w sensory o mniejszych wymiarach niż cyfrowy standard 35 mm. Na rynku znajdziemy je także w różnych rozmiarach, które zależą przede wszystkim od danego producenta. W przypadku mniejszych matryc trzeba także pamiętać o bardzo ważnym współczynniku kadrowania, czyli tzw. cropie – określa on zasięg obrazowania konkretnego obiektywu w kontekście jego współpracy z mniejszymi przetwornikami obrazu. W przypadku matryc APS-C wartość crop wynosi zazwyczaj 1.5x lub 1.6x, natomiast w odniesieniu do Micro 4/3 – 2x. 

Do zapamiętania: Wartość crop przynależna mniejszym matrycom powoduje, że fotografowane oraz filmowane przedmioty wypełniają większą część kadru, a zasięg obrazowania dołączonego do nich obiektywu relatywnie się zwiększa – innymi słowy małe matryce, zapisując mniejsze fragmenty nagrywanej sceny, powodują jednocześnie efekt „zbliżenia się" do głównego tematu danego ujęcia.

Więcej na ten temat przeczytasz tu:

➡ Co to jest ogniskowa obiektywu?

Dlaczego warto wybrać matrycę APS-C?

• umożliwia ona uzyskanie dużej głębi ostrości (wielu ostrych planów)
  
  
• standard APS-C odpowiada formatowi Super 35, który znamy przede wszystkim z kin
  
  
• ze względu na współczynnik crop znacznie łatwiej dobrać do niej różne obiektywy – zdecydowanie tańsze! 
  
  
• redukcja pola widzenia względem pełnej klatki (35mm) powoduje wzrost współczynnika powiększenia – mniejsze lub oddalone obiekty stają się efektywnie większe – warto więc wybrać tę matrycę np. do makrofotografii, fotografii przyrodniczej, podróżniczej oraz sportowej

Dlaczego warto wybrać matrycę Micro 4/3?

• duży współczynnik powiększenia sprawia, że do korpusu Micro 4/3 można dołączyć znacznie lżejsze teleobiektywy, które dadzą takie samo powiększenie jak drogie oraz zdecydowanie cięższe teleobiektywy FF
  
  
• matryca ta znalazła swoje zastosowanie również w profesjonalnych kamerach filmowych (Blackmagic)
  
  
• jej bardzo mały rozmiar przekłada się na lekkość korpusu fotograficznego, co powinno szczególnie zadowolić twórców działających mobilnie i w plenerze
  
  
• można nią uzyskać jeszcze większą głębię ostrości niż w przypadku APS-C
  
  
• aparaty oraz obiektywy pod Micro 4/3 są zdecydowanie tańsze 
  
  
• jest to matryca idealna dla makrofotografów, podróżników oraz dla osób tworzących i publikujących w sieci – a także dla tych, które dopiero zaczynają przygodę z fotografią

Aparaty kompaktowe

Kompakty są zdecydowanie najbardziej rozsądną opcją dla wszystkich osób, które o filmowaniu wiedzą niewiele, ale zależy im na rozpoczęciu nauki z łatwym w obsłudze oraz przystępnym cenowo sprzętem. Aparaty kompaktowe są gotowe do użycia niemalże od razu po włączeniu – nie wymagają zmieniania obiektywów ani skomplikowanych ustawień, dzięki czemu pozwalają szybko reagować na zdarzenia oraz chwile, które użytkownik będzie chciał uchwycić.

Aparaty kompaktowe są także wyposażone w różnorodne tryby automatycznego filmowania, które zagwarantują uzyskanie satysfakcjonującego nagrania video bez większego doświadczenia w „prowadzeniu kamery" – wiele modeli oferuje też przydatne filmowe funkcje, takie jak szeroki zakres zoom czy też wbudowane efekty oraz filtry obrazu. 

Rozmiary matryc kompaktowych wynoszą zazwyczaj 1 lub 1/2.3 cala – oczywiście zagęszczenie pikseli na tak małej powierzchni powoduje, że jakość nagrania uzyskana kompaktem nie będzie aż tak dobra jak w przypadku matryc, które opisaliśmy wcześniej. Niemniej jednak jeśli naprawdę jesteśmy początkujący w tym temacie i nie zależy nam na powalającej jakości obrazu, wówczas warto rozważyć zakup kompaktu.

Cechy jakościujące obraz filmowy

W tej kategorii przedstawimy Ci wszystkie najważniejsze elementy determinujące finalną jakość filmowego obrazu – wiele z nich jest absolutnie kluczowych, aby osiągnąć pożądany przez twórców „filmowy look” kojarzący się z profesjonalnymi produkcjami znanymi ze świata kina. 

Rozpiętość tonalna

Nazywana jest również zakresem tonalnym, zakresem dynamicznym oraz dynamiką tonalną. Najprościej rzecz ujmując, jest to pewien światłoczuły zakres tonów (jasności) – najczęściej wyrażany w pełnych stopniach EV, czyli tzw. Expousure Value – możliwy do zinterpretowania przez dany przetwornik obrazu. W praktyce oznacza to, że poszczególne matryce różnią się od siebie pod kątem możliwości zapisu detali cyfrowego obrazu, występujących w obszarze pomiędzy absolutną czernią oraz absolutną bielą. 

Szczegółowe informacje o dynamice tonalnej znajdziesz w naszym osobnym artykule:

➡ Rozpiętość tonalna – ile światła widzi Twoja kamera?

Zawsze warto poszukiwać aparatów o wysokim stopniu dynamiki tonalnej. Oczywiście najlepszą rozpiętością charakteryzują się modele profesjonalne, które obecnie mogą osiągnąć nawet do 15 pełnych działek ekspozycyjnych – co prawda technologicznie nie dysponujemy jeszcze takim sensorem, który zbliżyłby się do rozpiętości tonalnej ludzkiego oka – około 24 stopni EV – jednakże jesteśmy niewątpliwie coraz bliżej tego momentu. 

Im większą rozpiętość tonalną będzie miał Twój aparat, tym więcej zobaczy. To całkiem prosta i oczywista zależność :)

Dostęp do krzywych log – profile logarytmiczne 

Ten aspekt łączy się bezpośrednio z możliwością wykorzystania maksymalnej dynamiki tonalnej danej matrycy. Profile obrazu wykorzystujące dostęp do tzw. krzywych logarytmicznych – nazywane potocznie logami – nagrywają obrazy z bardzo szerokim gamutem, których cechą charakterystyczną jest doskonałe odwzorowanie barw.

Paradoksalnie, w momencie samej rejestracji, obraz zapisywany w danym logu jest dosłownie wyprany z kolorów – wymaga on odpowiedniej korekty barwnej, podczas której wychodzi na jaw prawdziwa potęga profili logarytmicznych. Z ich pomocą zapiszesz zupełnie „czysty obraz" z matrycy, któremu będziesz mógł nadać swój indywidualny wyraz (styl) w procesie colorgradingu przy jednoczesnym zachowaniu absolutnie najlepszej jakości w kontekście uzyskanej tonalności.

Więcej o logach przeczytasz tu:

➡ Krzywe LOG oraz ich wpływ na dynamikę tonalną obrazu filmowego

Głębia bitowa

Jest to po prostu zdolność danego urządzenia do odwzorowania konkretnej liczby barw. W segmencie amatorskim oraz półprofesjonalnym znajdziemy zwykle aparaty rejestrujące obrazy 8-bitowe. W ich przypadku oznacza to, że na każdy kanał RGB pojedynczego piksela przypada 256 odcieni, a po ich wzajemnym przemnożeniu otrzymujemy aż 16 777 216 odcieni możliwych do zapisania. Wydaje się, że to dużo, prawda? 

Jednak im więcej bitów przypisanych jest do pojedynczego piksela obrazu, tym lepiej dla ostatecznej jakości rejestracji filmowej. Więc jeśli zależy Ci na tym, aby mieć więcej możliwości postprodukcyjnych – a zwłaszcza w kwestii kolor korekcji – to koniecznie zdecyduj się na zapis co najmniej 10-bitowy. Wówczas na pojedynczy subpiksel przypada 1024 odcieni, a całościowo otrzymasz aż 1073 741 824 barw!

Zaciekawił Cię temat kolorów? Jeśli tak, to koniecznie zajrzyj tutaj:

➡ Głębia bitowa – ile waży kolor?

Rozdzielczość oraz filmowy klatkaż

Rozdzielczość jest parametrem, który określa konkretną liczbę pikseli budujących dany cyfrowy sensor. W kontekście nagrywania filmów najczęściej używanymi rozdzielczościami są:

• Full HD – 1920x1080 – Jest to standardowa rozdzielczość dla wielu produkcji, zwłaszcza na potrzeby telewizji i Internetu. Oferuje wysoką jakość obrazu i jest powszechnie akceptowanym standardem
  
  
• 4K – 3840x2160 – Jest to rozdzielczość czterokrotnie większa niż Full HD. Nagrywanie w 4K pozwala uzyskać obraz bogaty w wiele detali, co jest szczególnie istotne przy większych ekranach. 4K jest obecnie standardem podczas realizacji profesjonalnych materiałów kinowych
  
  
• 8K – 7680x4320 – Jest to jeszcze wyższa rozdzielczość, oferująca jeszcze większą ilość pikseli. Jednak 8K jest stosunkowo nowym standardem i wymaga zaawansowanych urządzeń oraz technologii do nagrywania, przetwarzania oraz wyświetlania obrazu
  
  

! Im większą rozdzielczością dysponuje dany aparat, tym zwiększają się także Twoje możliwości dalszej postprodukcji obrazu – warto więc na pewno poszukiwać współcześnie korpusów z możliwością nagrywania w jakości co najmniej 4K. 

Klatkaż określa natomiast liczbę klatek na sekundę zarejestrowanych przez aparat – kl.s/s lub fps – oraz wpływa na to, jak odbierany jest przez nas ruch w filmowym kadrze.

Wyróżniamy:

• 24 kl./s – na przestrzeni wielu lat, wraz z rozwojem kinematografii, ta konkretna liczba fps'ów stała się tradycyjnym standardem filmowym, który dziś także jest powszechnie wykorzystywany. Taka prędkość zapisu filmowych klatek jest również najbardziej naturalna do percypowania przez ludzkie oko, a poza tym gwarantuje współczesnym twórcom uzyskanie pożądanego „cinematic look"
  
  
• 25 i 30 kl./s – są to klatkaże podstawowe stosowane w telewizji oraz w wielu materiałach wideo dostępnych w Internecie, które są ściśle związane z częstotliwością przepływu prądu – w Europie, gdzie używamy częstotliwości 50 Hz standardem jest 25 fps, natomiast w Ameryce oraz Japonii, z powodu częstotliwości 60 Hz standardem jest 30 fps
  
  
• 50 i 60 kl./s, 100 i 120 kl./s, 200 i 240 kl./s – są to wielokrotności klatkaży podstawowych, dzięki którym możemy efektywnie spowolnić ujęcia – efekt slow motion – lub po prostu osiągnąć większą płynność danego nagrania

Sposób odczytu matrycy

To kolejny bardzo ważny aspekt, który wpływa na jakość zapisu obrazu filmowego przez aparat, choć producenci nie zawsze umieszczają informacje o nim w specyfikacji urządzenia. 

Metoda przetwarzania informacji z matrycy w trakcie nagrywania jest ściśle powiązana z pojawieniem się ewentualnych artefaktów – efektu rolling shutter, mory lub aliasingu – w całości procesu odczytywania danych. 

W tej kategorii wyróżniamy:

• oversampling – jest to technika, która w pierwszej kolejności polega na zebraniu, a właściwie na nadpróbkowaniu danych o rozdzielczości całej matrycy – przykładowo 8K – a następnie na wyskalowaniu obrazu do niższej rozdzielczości, wynoszącej np. 4K. Proces ten ma na celu poprawę jakości obrazu wyjściowego z użyciem „danych dodatkowych”, czyli tych nadpróbkowanych. Współcześnie jest to jeden z najlepszych oraz najbardziej jakościowych sposobów odczytu danych z sensora, który warto wziąć pod uwagę w momencie inwestowania w sprzęt. 
  
  
• line skipping – w tej metodzie aparat podczas nagrywania odrzuca rzędy linii pikseli, aby zmniejszyć odczyt danych z całej matrycy do rozdzielczości wyjściowej. Ta metoda jest dość destrukcyjna, ponieważ ogranicza zapis danych, a tym samym sprzyja pojawieniu się niepożądanych artefaktów: nieostrościom, utracie szczegółów, etc.
  
  
• pixel binning – polega na grupowaniu pasujących do siebie pikseli matrycy, a następnie na połączeniu ich w pojedynczy piksel. Ta metoda zniekształca jednak piksele i powoduje, że ich krawędzie – po zbliżeniu obrazu – są zauważalnie postrzępione lub mówiąc kolokwialnie: poschodkowane. Zjawisko to nazywamy aliasingiem – co prawda filtry dolnoprzepustowe mogą łagodzić ten efekt, choć generują wówczas dodatkowe rozmycie. 
  
  
• cropping, czyli kadrowanie – jest to metoda, w której aparat samoczynnie dokonuje odczytu danych dokładnie ze środka czujnika na zasadzie wykadrowania odpowiedniego formatu danej rozdzielczości obrazu

Próbkowanie chrominancji

Ten proces dotyczy kompresji kolorów. Ludzkie oczy są bardziej wrażliwe za zmiany jasności niż niuanse kolorystyczne – wynika to z anatomii oka – dlatego w procesie zapisu obrazu cyfrowego bardzo często kompresuje się dane o kolorze – tak by zwiększyć przepustowość danego pliku – a fakt ten nie wpływa na bezpośrednie pogorszenie się percepcji barw przez człowieka. 

Stopniową redukcję informacji o kolorze przedstawia się za pomocą ciągu liczb – 4:4:4, 4:2:2 oraz 4:2:0 – a każdy z tych systemów w inny sposób odwzorowuje barwy. Piszemy o tym szerzej tutaj: 

➡ Próbkowanie chrominancji, czyli kilka słów o kompresji kolorów

Kwestia tego, jak bardzo próbkowanie wpływa na faktyczny odbiór kolorów przez danego użytkownika, jest dyskusyjna – percepcja barw w dużym stopniu zależy od indywidualnej wrażliwości każdego z nas, nie mniej jednak na pewno warto poszukiwać sprzętów, które gromadzą więcej danych o kolorze w poszczególnych grupach pikseli, czyli czegoś więcej niż system 4:2:0. 

Przydatne funkcjonalności oraz elementy budowy

Kolejną kategorią jest zestaw dodatkowych elementów specyfikacji, które wpływają na zdecydowanie łatwiejszą oraz przyjemniejszą pracę z danym korpusem. Dla jednych użytkowników są one absolutnie niezbędne, aby w ogóle zacząć pracę – z kolei inni twórcy zupełnie nie polegają na automatyce aparatu oraz na zaimplementowanej do niego elektronice wspomagającej. My jednak uważamy, że naprawdę warto skorzystać z technologicznych benefitów udostępnianych przez producentów – tym bardziej, że obecnie jakość poszczególnych funkcji wywindowała naprawdę bardzo wysoko! 

Producenci również w odmienny sposób projektują swoje korpusy pod względem wyposażenia ich w niezbędne porty lub złącza oraz możliwości ewentualnego dołączenia do nich innego sprzętu.

Co dokładnie pomaga w jeszcze efektywniejszym filmowaniu?

Stabilizacja aparatu

Wyobraź sobie sytuację, w której wykonałeś naprawdę fajne ujęcie „z ręki", jednak po zobaczeniu go na większym ekranie okazuje się, że jest kompletnie rozchwiane i niestabilne. Nie zawsze też udaje się skorzystać z dodatkowej stabilizacji w postaci gimbala lub statywu – i to właśnie w takich chwilach wbudowana w aparat stabilizacja obrazu może naprawdę uratować niejedno ujęcie!

Możemy wyróżnić dwa rodzaje stabilizacji aparatu – mechaniczną oraz elektroniczną. Pierwsza z nich w fizyczny sposób kompensuje niepożądane ruchy sensora za pomocą specjalnych silników oraz żyroskopów wbudowanych w aparat.

Z kolei stabilizacja elektroniczna oparta jest na działaniu odpowiednich algorytmów, które „wyłapują drgania", a w efekcie stabilizują obraz. Niestety nie jest ona tak samo jakościowa jak stabilizacja mechaniczna, dlatego rekomendujemy poszukiwać w aparatach przede wszystkim tej pierwszej – współczesnym standardem jes 5-osiowa stabilizacja mechaniczna, którą znajdziesz już w aparatach ze średniej półki cenowej. 

Szybki Autofocus

Ruch jest nieodłącznym elementem każdej filmowej realizacji – a szybki i wyczulony na Twoje manewry system autofocusa jest bardzo pomocny w dynamicznie zmieniających się warunkach nagrywania. Dobry autofocus powinien także posiadać sporą liczbę punktów AF oraz zróżnicowane tryby pracy – AF ciągły, z funkcją śledzenie oka lub konkretnych przedmiotów, a także tryb sprzężony z AI.

Oczywiście warto szkolić się pod kątem ostrzenia manualnego oraz rozwijać swoje umiejętności w tym temacie – nie zawsze można można na 100 % zaufać automatyce – choć trudno zaprzeczyć temu, że współczesne systemy AF potrafią być naprawdę fenomenalne! Wydaje się nawet, jakby dosłownie czytały nam w myślach ;)

Możliwość nagrania materiału na dwie karty

Obecność dwóch slotów na karty pamięci potrafi w wielu sytuacjach uratować materiał filmowy przed niespodziewanymi „zwrotami wydarzeń". Zdarza się, że podczas nagrywania karta po prostu przestaje współpracować, a wówczas backup na drugiej z nich jest na wagę złota! 

Dwa sloty na karty rozszerzają również możliwości w kontekście ciągłego nagrywania – gdy jedna z kart się zapełni, aparat może wówczas zacząć automatycznie nagrywać na drugiej z nich, tak abyś Ty nie musiał zaprzątać sobie głowy poszukiwaniem kolejnego nośnika. 

Niezbędne porty: wyjście HDMI, wejście na mikrofon, słuchawki oraz USB 

• Port HDMI OUT przyda Ci się na pewno w momencie, gdy będziesz chciał podłączyć do swojego korpusu monitor zewnętrzny lub rekorder oraz przesyłać czysty sygnał HDMI – czyli taki, który jest pozbawiony jakichkolwiek zakłóceń oraz degradacji 
  
  
• Wielu twórców decyduje się na bezpośrednie nagrywanie dźwięku razem z materiałem video, a wejście na mikrofon  – mini jack 3,5 mm – umożliwia dołączenie do korpusu aparatu szerokiej gamy mikrofonów dostępnej na rynku
  
  
• Wejście słuchawkowe pozwala z kolei na bieżąco kontrolować jakość nagrywanego dźwięku
  
  
• Wejście USB – pozwala na bezpośrednie ładowanie aparatu nawet wtedy, gdy jest on w trakcie nagrywania oraz na przesyłanie plików między aparatem i komputerem

Focus Peaking i Gamma Display Assist

Pierwsze z narzędzi ułatwia użytkownikowi manualne ostrzenie w trakcie nagrywania filmu poprzez podświetlenie kontrastowych krawędzi przedmiotów znajdujących się w ostrej przestrzeni kadru.

Z kolei Asystent Gamma przydaje się podczas rejestracji materiałów w profilach logarytmicznych. Jest on narzędziem, które niczym swoista „nakładka" dostosowuje podgląd obrazu zapisywanego w logu – poprawia jego kontrast i kolory – tak aby już w trakcie nagrywania operator był w stanie zobaczyć zbliżony efekt do tego, który uzyska w procesie colorgradingu, a także aby miał zdecydowanie lepsze warunki do efektywniejszego ostrzenia (poprawa kontrastu obrazu = poprawa czytelności jego szczegółów).

Wyposażenie w narzędzia kontrolujące ekspozycję

Temu zagadnieniu również poświęciliśmy osobny wpis na blogu – opisujemy w nim szczegółowo sposób działania poszczególnych narzędzi monitorowania ekspozycji takich jak zebra, waveform oraz false color – wszystkie one pomagają w poprawnym naświetleniu filmowej sceny.

➡ Jak kontrolować ekspozycję podczas filmowania? Omawiamy przydatne narzędzia!

Na tym kończymy pierwszą część naszego artykułu – w jego kolejnej odsłonie poświęcimy całą uwagę konkretnym modelom aparatów bezlusterkowych. 

W cyklu Poradników dla Niewtajemniczonych ukazały się również:

➡ Jaki filtr fotograficzny wybrać?

➡ Jaki obiektyw wybrać?

➡ Jaką kartę pamięci wybrać?

 Grafika w banerze: Gautam