Jak kontrolować ekspozycję podczas filmowania? Omawiamy przydatne narzędzia!

Zebra

Pierwszym oraz najbardziej powszechnym narzędziem służącym do „diagnozy” poprawnej ekspozycji podczas filmowania jest zebra. Znajdziemy ją oczywiście w profesjonalnych kamerach filmowych, a także coraz częściej w aparatach cyfrowych ze średniej półki cenowej. 

Jakie są podstawowe funkcje tego narzędzia?

Zebra może ostrzec operatora przed domniemanym prześwietleniem sceny poprzez nałożenie ukośnych pasów na obszary przekraczające ustalony próg jasności – trzeba jednak podkreślić, że zebra sama w sobie nigdy nie mierzy ekspozycji, lecz stanowi rodzaj wskaźnika informującego o poziomie jasności danego punktu tonalnego w obrazie.

Zebra wskazująca kompletne prześwietlenie w strefie świateł – źródło Sony

Jednostką określającą wartość zebry w % jest tak zwana skala IRE (Instytut Inżynierów Radiowych) mierząca – w dużym uproszczeniu – poziom luminancji (jasności) sygnału wideo. Procentową wartość IRE zebry można dowolnie przekształcać w menu urządzenia filmującego.

Przykładowo – ustawiając IRE na 100 % – pasy zebry pojawią się wszędzie tam, gdzie dojdzie do nadmiernej ekspozycji danego obszaru, a dzięki temu zyskasz szansę na korektę swoich ustawień ekspozycji, tak aby nie utracić informacji w pikselach w sferze ekstremalnie jasnych świateł. 

W innej sytuacji – gdy wyznacznikiem ekspozycji jest ludzka twarz (skin tone) – i zależy Ci na odpowiednim naświetleniu skóry, warto ustawić wartość IRE na 70-80 %. Wówczas pojawienie się pasów zebry na czole, nosie oraz policzkach modela będzie potwierdzeniem o ich prawidłowym naświetleniu w odniesieniu do światła kluczowego zastosowanego na planie. Należy także podkreślić, że prawidłowo dobrane wartości IRE są uzależnione od rodzaju profilu, w którym aktualnie pracuje dana kamera.

Więcej na temat ustawień krzywej gamma (profilu) oraz jej udziału w korekcji jasności przeczytasz w naszym osobnym artykule:

➡ Krzywe LOG oraz ich wpływ na dynamikę tonalną obrazu filmowego

False Color 

Drugim narzędziem, z którego warto skorzystać w czasie ustawiania prawidłowego naświetlenia danej sceny jest opcja „fałszywego koloru” przedstawiająca luminancję jej poszczególnych składowych (tonów) za pomocą kolorów.

Przy tej metodzie trzeba pilnować zarówno dolnej jak i górnej granicy ekspozycji, tak aby na zapisywanym ujęciu nie pojawiły się czerwienie oraz odcienie fuksji – w przeciwnym razie można utracić wszystkie detale w strefie najjaśniejszych oraz najciemniejszych partii obrazu.

Interpretacja kolorów:

• Czerwony – prześwietlenie

  Kolory w odcieniach czerwieni zazwyczaj reprezentują obszary obrazu, które są zbyt jasne, czyli prześwietlone. W takiej sytuacji poprawa parametrów ekspozycji jest kluczowa, aby zachować szczegóły w najjaśniejszych obszarach kadru.

• Żółty –  jasności nie budzące sprzeciwu

  Obszary oznaczone tym kolorem mają wysoki poziom jasności, ale znajdują się w akceptowalnych granicach poprawnej ekspozycji.

• Zielony – prawidłowa ekspozycja

  Zielony kolor zazwyczaj oznacza obszary o prawidłowej ekspozycji – gdzie detale są zachowane, barwy sceny odwzorowane zgodnie z zamierzeniem, a luminancja zrównoważona.

• Niebieski – niedoświetlenie

  Kolory w odcieniach niebieskiego reprezentują obszary, które są zbyt ciemne – czyli potencjalnie niedoświetlone – i mogą wymagać zmian ustawień ekspozycji. 

• Fioletowy – utrata detali w czerniach

  Obszary kadru znajdujące się w fioletowej strefie są kompletnie stratne w jakiekolwiek szczegóły obrazu i wymagają obowiązkowej korekty ekspozycji.
  
  

Opis znaczenia poszczególnych kolorów w kontekście metody false color

Niestety nie wszystkie kamery oraz aparaty mają dostęp do narzędzia false color – wtedy jednak operatorzy mogą polegać na zewnętrznych monitorach lub rekorderach, które wspierają tę funkcję – na przykład na modelu Atomos Ninja V+ 8K lub Blackmagic Design Video Assist 5.

Waveform, czyli monitor kształtu fali

Ostatnim narzędziem w naszym zestawieniu jest waveform – nazywany również oscyloskopem – który także dostarcza graficznej reprezentacji luminancji obrazu, jednakże w formie wykresu falowego.

Jego oś pozioma reprezentuje szerokość kadru oraz zawarte w nim poszczególne obszary tonalne, natomiast oś pionowa odzwierciedla zakres jasności od 0 do 100% w skali IRE. Dzięki waveform operatorzy kamer wiedzą dokładnie, które obszary kadru odpowiadają konkretnym poziomom jasności.

Oto elementy charakterystyczne, które można zobaczyć na wykresie waveform:

• oś pozioma – reprezentuje dokładnie szerokość kadru rejestrowanego przez operatora. Punkty na tej osi odpowiadają konkretnym pikselom obrazu – lewa strona koresponduje z lewą częścią kadru, a prawa analogicznie z jej częścią prawą
  
  
• oś pionowa – odzwierciedla dokładny zakres jasności od 0 % do 100% IRE. Wartości te są skorelowane z poziomami szarości, gdzie 0% oznacza totalną czerń, a 100% biel
  
  
• krzywa falowa – wizualizuje jasność obrazu wzdłuż osi poziomej w sposób graficzny. Im wyższa jest krzywa na wykresie, tym „jaśniejsze" są piksele w danym obszarze kadru, a im jest ona niższa, tym piksele są „ciemniejsze"
  
  
• linie referencyjne – niektóre wykresy waveform zawierają linie pomagające w orientacji – np. linia z przypisaną wartością 50% może oznaczać średnią jasność dla danego obszaru obrazu w skali IRE
  
  
• kolory na wykresie – niektóre krzywe falowe mogą mieć także określony kolor, a przez to reprezentować poszczególne składowe kolorystyczne, co pozwala na analizę jasności w danych kanałach – takich jak czerwony, zielony i niebieski (RGB)
  
  

Przykład falowego rozkładu luminancji sceny – źródło Blackmagic

Warto jeszcze wspomnieć o tym, że zarówno zebra jak i false color – w kontekście przebiegu realizacji ujęcia – mogą być dla niektórych „niewygodne" z tego względu, iż nakładają się na całość kadru w trakcie filmowego zapisu i zwyczajnie przeszkadzają w jego dokładnej kontroli – nie będą więc dobrą opcją dla wszystkich.

Dużo wygodniejszym rozwiązaniem – biorąc pod uwagę komfort operatora – jest waveform, który w większości przypadków można zminimalizować do niewielkiego „okna" umieszczonego na krawędzi ekranu kamery lub zewnętrznego monitora. 

Interesują Cię filmowe zagadnienia? Sprawdź zatem nasze inne teksty z działu Filmowego ABC:

➡ Próbkowanie chrominancji, czyli kilka słów o kompresji kolorów

➡ Co to jest bitrate i jak wpływa na jakość Twojego wideo?

➡ Anamorfoza – rys historyczny oraz wstęp do specyfikacji obiektywów