Jaką lampę reporterską wybrać?

Lampy reporterskie – co warto o nich wiedzieć?

W życiu każdego fotografa przychodzi taki moment, w którym musi zapoznać się z działaniem reporterskich lamp błyskowych. Są one niezbędne w sytuacjach, kiedy deficyt światła uniemożliwia wykonanie wysokiej jakości zdjęć, a ogrom możliwości ich kreatywnego wykorzystania sprawia, że stają się one integralną częścią twórczego workflow artystów działających w najróżniejszych fotograficznych dziedzinach.

Jeśli więc jesteś osobą początkującą, to możemy Cię zapewnić, że opanowanie podstaw pracy z lampą reporterską wywinduje poziom Twojej fotografii na zdecydowanie wyższy poziom – a w niniejszym artykule chcemy krok po kroku zaznajomić Cię z elementarnymi funkcjonalnościami każdej „reporterki” (z jęz. ang. speedlight) oraz polecić Ci kilka modeli, na które warto zwrócić uwagę!

Kluczowe informacje o speedlightach:

1. Lampy reporterskie charakteryzują się stosunkowo małym gabarytem. Składają się przede wszystkim z korpusu – zasilanego przez osobną baterię lub akumulator – wbudowanego ekranu LCD oraz ruchomej głowicy z dołączonym palnikiem lampy, którego powierzchnia może przybierać różne kształty – prostokątne, okrągłe, etc.
   
   
2. Tego rodzaju lampę montuje się na tak zwane złącze gorącej stopki (hot shoe) korpusu aparatu, czyli element umożliwiający wymianę impulsów elektrycznych pomiędzy aparatem oraz dołączoną do niego lampą. 
   
   Lampę reporterską można również zamocować na osobnym statywie i pracować z nią w sposób zdalny, umieszczając ją w dowolnym miejscu – tak daleko, na ile pozwoli zasięg radiowy – jednak o kwestiach „komunikacyjnych" między lampą i aparatem napiszemy w dalszej części tego artykułu. 
   
   
3. Zanim zdecydujesz się na zakup konkretnego modelu lampy, musisz koniecznie wziąć pod uwagę kwestię jej kompatybilności z Twoim fotograficznym korpusem. Nie musisz oczywiście od razu kupować lampy systemowej – to znaczy tej samej marki co Twój aparat – ponieważ w ofercie innych producentów znajdziesz wiele konkurencyjnych modeli, które będziesz mógł dopasować m.in. do swojego budżetu. „Zamienniki” są zwykle dużo tańsze od lamp systemowych, a oferowana przez nie jakość jest bardzo zadowalająca – i to zdecydowanie wystarczy Ci na początek pracy z błyskiem.
   
   Najważniejsze, aby wybrana przez Ciebie lampa była po prostu dedykowana do pracy z systemem, w którym aktualnie pracujesz. Producenci lamp bardzo często umieszczają na korpusach swoich modeli określony symbol – np. literę S oznaczającą wyłączną kompatybilność z aparatami Sony, a także to, że dana lampa nie zadziała z korpusami od Canona lub Fuji.
   
   Informacja o kompatybilności lampy z danym korpusem powinna być również umieszczona w jej szczegółowej specyfikacji. 

Podstawowe pojęcia i komponenty lamp reporterskich 

Żeby dokonać właściwej inwestycji, powinieneś w pierwszej kolejności zapoznać się z najważniejszymi elementami lamp reporterskich oraz ich technicznym inwentarzem – w tym celu przygotowaliśmy dla Ciebie zwięzłe opisy podstawowych pojęć, których używa się w kontekście specyfikacji poszczególnych lamp błyskowych.

➡ Moc błysku czyli liczba przewodnia (GN)

Moc działania lampy reporterskiej wyraża się za pomocą jednostki liczby przewodniej GN (Guide Numer). Jest to parametr, który określa maksymalny zasięg błysku możliwy do uzyskania przez dany model lampy, czyli innymi słowy jej zdolność do oświetlenia odległych elementów danej sceny.

Podstawowym wzorem, który opisuje liczbę przewodnią, jest iloczyn odległości (między lampą i fotografowanym obiektem) oraz wartości przysłony. Wartość GN jest zwykle podawana w metrach przy ISO 100. W praktyce, im wyższa jest liczba przewodnia, tym większy zasięg błysku można uzyskać.

Liczba przewodnia = odległość (m) x przysłona (f)

Przykładowo, jeśli lampa błyskowa ma liczbę przewodnią 36 – w metrach, dla  ISO 100 – to przy wartości przysłony f/4 na aparacie jej zasięg wynosiłby 9 metrów (36/4 = 9) – taki dobór ustawień gwarantuje również poprawną ekspozycję obiektu. Oczywiście jest to jednak uproszczony przykład, a ostateczny zasięg błysku może zależeć od zmian wartości parametrów ISO, kąta rozproszenia błysku (zoom) czy też samych warunków oświetleniowych panujących w miejscu, w którym fotografujemy.

➡ Zoom 

Zoom w lampie reporterskiej pozwala regulować kąt rozproszenia błysku w celu jego właściwego dopasowania względem używanej ogniskowej obiektywu oraz uzyskania równomiernego oświetlenia danej sceny. 

Przy dłuższych ogniskowych wartość zoom powinno się zwiększyć, tak aby skupić światło na obszarze oddalonym od obiektywu. Natomiast w przypadku krótkich ogniskowych, zmniejszenie wartości zoom poszerzy kąt rozproszenia światła, dostarczając je na szerszy oraz bliższy obszar. 

Dzięki funkcji zoom w lampie reporterskiej fotografowie mogą precyzyjniej kontrolować oświetlenie w zależności od warunków otoczenia oraz rodzaju fotografowanej sceny. Najnowsze modele lamp potrafią też samoistnie zmieniać zakres zoom w zależności od dołączonego do aparatu obiektywu w sposób automatyczny – można jednak dokonać tych zmian manualnie. 

Dostępny zakres zoom różni się w przypadku każdego modelu lampy reporterskiej – dlatego informacji na ten temat zawsze szukaj w specyfikacji interesującego Cię produktu. 

➡ Zakres regulacji mocy błysku  

W zależności od rodzaju lampy reporterskiej możemy zdecydować, czy dany model ma pracować na „pełnych obrotach" czy też emitować niepełną moc błysku. Trzeba podkreślić, że zakres regulacji mocy błysku określa się w odniesieniu do pełnych wartości EV w kontekście możliwej do uzyskania liczby przysłon – i tak producenci reklamują swoje produkty jako te, które przykładowo umożliwiają regulację błysku w zakresie 8 pełnych przysłon – 1/1 (pełna moc lampy), 1/2, 1/4, 1/8, 1/16, 1/32, 1/64, 1/128, 1/256 (najmniejsza moc błysku) – oraz które dodatkowo gwarantują bardzo małe oraz precyzyjne zmiany mocy lampy np. o 1/10 kroku wartości EV.

Zakres regulacji mocy błysku jest inny dla każdego rodzaju lampy reporterskiej – im jest on szerszy, tym wzrasta uniwersalność danej lampy pod względem jej wszechstronnego wykorzystania.

Przykładowo, mała moc błysku może być bardzo pomocna w  sytuacji, w której zależy nam na bardzo bliskim podejściu z lampą do modela w studio oraz na fotografowaniu z otwartą przysłoną (np. f/2.8). Wiadomo, że zbyt duża moc błysku wymusza na fotografującym konieczność przymknięcia przysłony (zwiększenia jej wartości), tak aby ograniczyć zbyt duży dopływ światła rujnującego poprawną ekspozycję zdjęcia – jednak zmiana wartości f/ ingeruje mocno w plastykę obrazu i to właśnie z tego powodu korekta ekspozycji za pomocą mocy błysku jest dużo lepszym rozwiązaniem.

➡ Czas ładowania błysku

Jest to dość ważna cecha lampy, która charakteryzuje wydajność urządzenia w kontekście jego nieustannej pracy, czyli błyskania raz za razem. Zdarza się, że sytuacja wymaga od fotografa wykonaniu kilku ujęć bezpośrednio po sobie, w krótkim odstępie czasowym – wtedy jednak niektóre lampy reporterskie nie są w stanie utrzymać identycznej mocy błysku dla wszystkich kadrów, a z każdym kolejnym ujęciem może także wydłużać się czas ich ładowania do ponownego „pełnego błysku” o wybranej przez nas mocy – im jest ona większa, tym lampa będzie potrzebowała więcej czasu, zwykle kilka sekund, aby móc ponownie wyzwolić błysk.

Warto również sprawdzić w specyfikacji maksymalną liczbę błysków na pełnej mocy lampy – im jest ich więcej, tym lepiej – ponieważ umożliwią Ci dłuższy czas pracy na pojedynczym, w pełni naładowanym zestawie akumulatorów lub dedykowanym źródle zasilającym.

Intensywna praca lampy może również doprowadzić do jej przegrzania, a wówczas będzie potrzebowała chwili, aby wyrównać swoją temperaturę wewnętrzną – to również jest następstwo procesu ładowania pełnego błysku, który trzeba wziąć pod uwagę. 

Standardowy czas ładowania błysku dla lamp reporterskich ze średniej półki mieści się w zakresie od około 1,5 do 2 sekund – tutaj jednak również musisz zawsze sprawdzić specyfikację produktu.

➡ (Minimalny) Czas synchronizacji błysku

Jest to najkrótszy czas otwarcia migawki, w którym aparat jest w stanie zsynchronizować się z daną lampą oraz w pełni zarejestrować na swojej matrycy wyzwolony przez nią błysk. Podczas wyzwolenia lampy błyskowej, czas otwarcia migawki musi być doskonale zgrany z momentem, w którym błysk lampy osiąga maksimum swojej mocy – w przeciwnym razie na fotografii pojawią się charakterystyczne czarne pasy, czyli kurtyny migawki, które zwyczajnie nie zdążyły się w pełni otworzyć (w przypadku używania migawki mechanicznej, szczelinowej). 

W przypadku klasycznych lamp reporterskich połączonych z aparatem czasy graniczne (tzw. x-sync) zamykają się zwykle w przedziale od 1/125 do 1/250, a każda próba skrócenia czasu naświetlania może zamanifestować wspomniane już czarne pasy. Istnieje jednak sposób na obejście tego ograniczenia, którym jest specjalny tryb pracy HSS (High Speed Sync), o którym piszemy poniżej – warto szukać tej funkcji w lampie, ponieważ zdecydowanie rozszerza ona możliwości twórczego zarządzania światłem. 

➡ Fotocela, czyli światłoczuła komunikacja bezprzewodowa

Ten element – nazywany również czujnikiem światła – jest obecny w niektórych lampach reporterskich i jak sama nazwa wskazuje, jest bardzo wrażliwy na światło. Z jego pomocą możesz w bardzo prosty sposób wyzwolić kilka lamp jednocześnie, całkowicie bezprzewodowo. Musisz jednak upewnić się, że każda z nich z osobna również posiada fotocelę.

W momencie, gdy wyzwolisz błysk ze swojej lampy połączonej z aparatem, to wszystkie inne lampy budujące Twój plan również powinny zaświecić – ponieważ dosłownie „zobaczą błysk" z lampy głównej, zamontowanej na gorącej stopce aparatu. 

➡ Nadajnik/odbiornik czyli możliwość komunikacji radiowej

Jest to dużo bardziej zaawansowany system bezprzewodowej komunikacji, która umożliwia zdalne wyzwolenie pojedynczej lampy lub nawet wielu lamp za pośrednictwem odpowiedniego wyzwalacza/sterownika radiowego – zamontowanego na gorącej stopce kompatybilnego z nim aparatu – lub poprzez dopasowane na tej samej zasadzie odpowiednie nadajniki oraz odbiorniki radiowe. 

Obecnie jednak zdecydowana większość speedlightów dostępnych na rynku posiada fabrycznie wbudowane odbiorniko-nadajniki, do których należy jedynie dobrać odpowiedni model sterownika radiowego – to urządzenie pozwala fotografującemu m.in. na zsynchronizowanie ze sobą wielu lamp, które mogą pracować w kilku różnych grupach ustawień lub autonomicznie.

Praca ze sterownikiem umożliwia też zamontowanie lamp na osobnych statywach oraz ich rozstawienie w różnych miejscach lokacji, w której przyjdzie Ci pracować – kluczowa jest tutaj ich wspólna synchronizacja z głównym nadajnikiem podłączonym do aparatu, z pozycji którego dokonasz także szybkich zmian w ustawieniach lamp – bez konieczności ręcznego przeklikiwania się w menu każdej lamp z osobno.

Oczywiście lampa zamontowana na aparacie też może pełnić funkcję a’la sterownika radiowego – kluczowe jest, aby miała właśnie wbudowany odbiorniko-nadajnik! – i wówczas w specjalnym trybie Master będzie ona również wyzwalać inne lampy. Nie damy jednak rady zmienić z jej pomocą ustawień innych lamp w sposób zdalny.

Podsumowując – zawsze warto wybierać takie modele lamp, które bezproblemowo połączysz z wiodącymi systemami sterowników radiowych.

➡ Przydatne funkcje

• system wspomagania AF aparatu, który usprawnia automatyczne ustawianie ostrości w słabym oświetleniu za pomocą świecącej, czerwonej diody znajdującej się we frontalnej części korpusu lampy
  
  
• możliwość synchronizacji lampy do pracy z drugą kurtyną migawki – błyśnięcie lampy na koniec czasu trwania ekspozycji pozwala uzyskać bardzo kreatywne efekty oświetleniowe – rozmycie ruchu światła (smug) – za głównym obiektem
  
  
• bracketing mocy błysku – seria 3 błysków o różnym stopniu mocy
  
  

Przydatne tryby pracy – TTL i HSS

Lampy nie pracują w jednolity sposób, a dostępność do niektórych funkcji jest w przypadku poszczególnych modeli po prostu ograniczona. Załączamy więc dla Ciebie opisy najbardziej przydatnych trybów pracy, dzięki którym z dużo większą swobodą będziesz mógł tworzyć swoje fotografie. 

➡ tryb TTL

Jest to automatyczny pomiar światła odbywający się w ścisłej współpracy lampy z obiektywem oraz samym aparatem – stąd geneza nazwy through the lens oznaczającej frazę „przez obiektyw”.

Tryb TTL umożliwia lampie błyskowej dokładne dostosowanie mocy błysku do aktualnych warunków oświetleniowych. System ten samoczynnie kompensuje ewentualny niedobór lub nadmiar światła, eliminując potrzebę ręcznej regulacji mocy błysku. Dzięki zdolnościom szybkiego pomiaru oraz regulacji, tryb TTL pozwala na błyskawiczne dostosowywanie mocy błysku, co jest istotne zwłaszcza podczas dynamicznych sesji fotograficznych. Lampa pracująca w trybie TTL wyzwala na samym początku tzw. przedbłysk, a wówczas światło odbite od przedmiotu, który jest akurat fotografowany, wraca  z powrotem do obiektywu – i to właśnie na tej podstawie system finalnie ustala moc błysku.

Uwaga: Twój aparat również musi obsługiwać tryb TTL – dlatego zanim zainwestujesz w nową lampę, upewnij się, że będziesz miał szansę wykorzystać w pełni jej możliwości.

➡ tryb HSS

Tryb HSS to technologia, która umożliwia lampie pracę z bardzo krótkimi czasami otwarcia migawki, znacznie przekraczającymi tradycyjne ograniczenia.

Jak już wiesz, standardowy czas synchronizacji błysku zawiera się w przedziale od 1/125 do 1/250. W trybie HSS można osiągnąć znacznie krótsze czasy. Lampa pracuje wtedy w dość specyficzny sposób, który polega na wysyłaniu przez nią serii pulsujących błysków umożliwiających całościowe naświetlenie się matrycy – niestety w tym całym procesie stanowczo spada również jej wydajność, a moc lampy słabnie wraz ze skracaniem czasu naświetlania przez fotografa. 

W temacie trybu HSS wypada również wspomnieć o pewnym prędkościowym paradoksie w kontekście zamrożenia ruchu przez samą lampę. Warto zapamiętać, że w przypadku każdej lampy błyskowej zamrożenie ruchu jest efektem czasu trwania jej błysku – a nie, jak mogłoby się wydawać, coraz to krótszych czasów otwarcia migawki aparatu. To właśnie z tego powodu, pracując w trybie HSS, paradoksalnie nie zamrozisz czasu – ponieważ decydujesz się na serię impulsów o bardzo skróconym czasie trwania, a nie na pojedynczy błysk o super ultrakrótkim czasie trwania. Seria słabszych impulsów HSS zawsze niesie ze sobą ryzyko rozmazania ruchu w kadrze, a także utraty jego jakości! 

Do zapamiętania – czas synchronizacji lampy oraz czas trwania błysku to dwa różne pojęcia! 

Kiedy przyda się tryb HSS?

• W warunkach intensywnego światła (np. słonecznego) tradycyjne czasy synchronizacji mogą sprawić, że zdjęcia wykonane z czasem granicznym 1/250 będą mocno przeeksponowane. Tryb HSS pozwala jednak na efektywne radzenie sobie z tym problemem, umożliwiając fotografom korzystanie z ultra krótkich czasów ekspozycji
  
  
• Gdy fotografujesz w plenerze i zależy Ci na pracy z małymi wartościami przysłony oraz ewentualnym wyodrębnieniu modela z tła
  
  
• Gdy po prostu chcesz mieszać światło błyskowe ze światłem dziennym (zastanym)
  
  

Tak samo jak w przypadku trybu TTL, musisz upewnić się, że Twój aparat obsłuży technologię High Speed Sync. 

Które speedlighty polecamy?

Przebrnęliśmy wspólnie przez ogólną charakterystykę lamp reporterskich, która miała na celu wyjaśnienie ich najważniejszych cech i funkcji – nadszedł więc moment, aby polecić Ci ciekawe produkty z tego konkretnego segmentu lamp błyskowych. 

➡ Lampy reporterskie Basic 

W tej kategorii chcemy polecić Ci najbardziej podstawowe modele lamp działających tylko i wyłącznie w trybie manualnym – zmuszają one osobę fotografującą do podjęcia samodzielnej decyzji w temacie poszczególnych aspektów pracy lampy, dlatego postanowienie o zakupie uniwersalnego basica jest jednocześnie okazją do intensywnej nauki o świetle. 

Tego rodzaju lampy pasują do większości współczesnych aparatów – dzięki uniwersalnej stopce – a ich dużym atrybutem jest także atrakcyjna cena. W tym zestawieniu naszymi faworytami są Stroboss 60 Basic, Yongnuo YN-560 III oraz Godox TT600.

➡ Lampy reporterskie z automatycznym pomiarem ekspozycji

Przechodzimy segment wyżej, w którym znajdują się modele wyposażone w tryb TTL oraz umożliwiające skorzystanie z bardzo krótkich czasów migawki aparatu (HSS). Są to również lampy najczęściej dedykowane pod konkretne systemy aparatów, które posiadają widoczne oznakowanie o kompatybilności z daną fotograficzną marką – producenci tacy jak Godox, Quadralite czy też Yongnuo mają w swojej ofercie modele przystosowane do systemów Canona, Nikona, Sony, Fujifilm oraz Olympusa. Ceny lamp z tego segmentu są już jednak nieco bardziej zróżnicowane – wynika to przede wszystkim z ich indywidualnych, dodatkowych cech; wzmocnionej wydajności czy też choćby z metody ich zasilania.

Poniżej umieściliśmy dla Ciebie trzy klasyczne modele, które powinny wrócić Twoją uwagę – lampy Stroboss 60 oraz Stroboss 60 EVO (obydwie drugiej generacji) oraz Yongnuo YN-968EX-RT przystosowanej do pracy z Canonem. 

➡ Lampy błyskowe z liczbą przewodnią 36 

Jeśli cenisz sobie komfort pracy i nie przepadasz za wielkogabarytowym sprzętem, to nieco mniejsze lampy o słabszej mocy błysku powinny wyjątkowo przypaść Ci do gustu. Modele, które chcemy Ci zaprezentować – Stroboss 36, Stroboss 36 EVO oraz Godox TT350 – są w pełni zautomatyzowane (TTL), synchronizują się z ultra krótkimi czasami migawki (HSS) oraz umożliwiają równie wysoką jakość pracy w różnych okolicznościach. 

 ➡ Lampy reporterskie z okrągłym palnikiem

Przyszedł czas na trochę wyższą półkę cenową, w której znajdziemy speedlighty o wyjątkowym kształcie palnika. Paraboliczna powierzchnia emitująca błysk przyczynia się do zupełnie innego sposobu ukształtowania się światła w przestrzeni – jest ono równomierne, tonalne oraz przede wszystkim uzyskane tu i teraz, bez użycia dodatkowych modyfikatorów światła – choć oczywiście ich ewentualne dołączenie jest możliwe dzięki magnetycznemu systemowi mocowania dodatkowego osprzętu: plastra miodu, kolorowych filtrów, wrót, strumienic oraz innych.

Tego rodzaju lampy są też wyposażone w szereg udogodnień dla swojego użytkownika – takich jak na przykład możliwość doboru ustawień lampy z pozycji smartfona czy też dołączenie do nich opcji światła modelującego – oraz są oczywiście w pełni zautomatyzowane na najwyższym poziomie. W rolach głównych: Profoto A10 AirX TTL, Stroboss V1 oraz Godox V1. 

 ➡ Lampy systemowe

Na rynku znajdziesz również lampy stworzone bezpośrednio przez producentów Twojego aparatu – są one stosunkowo drogie, jednak wyróżniają się niezwykle wysoką jakością wykonania oraz niemal całkowicie bezproblemową, najlepszą funkcjonalnością, jaką możesz zagwarantować sobie podczas pracy. Jeśli więc Twój budżet nie jest niczym ograniczony, to zawsze warto w pierwszej kolejności zdecydować się na lampę systemową! 

W tym zestawieniu prezentujemy Canona Speedlite EL-1, Nikona SB-5000 oraz lampę Sony HVL-F60RM2. 

Na sam koniec warto dodać, że nasz artykuł nie wyczerpuje w pełni tematu lamp błyskowych – dlatego koniecznie zapisz się do naszego newslettera, aby nie przegapić kolejnego wpisu! 

Sprawdź nasze inne artykuły z serii Poradników dla Niewtajemniczonych:

➡ Jaki filtr fotograficzny wybrać?

➡ Jaką kartę pamięci wybrać?

➡ Jaki obiektyw wybrać?