EXPOzycja 2023. Fotografia dokumentalna – wywiad z Marzeną Hans

Sztuka opowiadania historii

Co jest największym sekretem udanych narracji fotograficznych, które skłaniają odbiorcę do poważnych refleksji? Jak trafić w jego czuły punkt? Oraz w jaki sposób pomóc samemu sobie w przebiegu fotograficznych eksperymentów, tak aby nie zniechęcić się ewentualnymi niepowodzeniami?

O każdym z tych aspektów opowiedziała nam Marzena Hans – twórczyni działająca na wielu fotograficznych obszarach, począwszy od fotografii konceptualnej i streetowej aż po zapis dokumentalny oraz projekty komercyjne, w tym realizacje ślubne, które fotografka tworzy w ramach swojej marki ajem stories. 

Fot. Marzena Hans

Podczas tegorocznej edycji EXPOzycji Foto-Plus 2023 nasza gościni wygłosiła prelekcję, w ramach której udowodniła, że „mniej znaczy więcej”, a kluczem do pomyślnych realizacji projektów komercyjnych jest redukcja sprzętu – a nie jego nagromadzenie.

Co dokładnie znajdziemy w fotograficznej torbie Marzeny Hans i jakiego rodzaju rewolucja się tam dokonała? Tego dowiecie się m.in. z naszego filmowego wywiadu, który przeprowadziliśmy z artystką w ramach naszego EXPOzycyjnego wydarzenia oraz z niniejszego tekstu, który znacząco rozwija tematy poruszone przez Marzenę w filmie na  kanale YouTube. 

Jeśli potrzebujesz solidnej dawki inspiracji, to z całą pewnością twórczość naszych prelegentów rozbudzi w Tobie na nowo chęć do kreatywnego działania – nie wahaj się sięgnąć po nasze inne teksty!

➡ EXPOzycja 2023 – baśniowe światy Mai Kupidury

➡ EXPOzycja 2023. Filozofia portretu według Zbigniewa Furmana

➡ Fotografia otworkowa. Powrót do przeszłości z Marzeną Kolarz

Z życia dokumentalistki – wywiad z Marzeną Hans

Poniżej prezentujemy dla Was poEXPOzycyjny wywiad z naszą prelegentką, która specjalnie dla naszych Czytelników szczegółowo opracowała odpowiedzi na nasze pytania. Z tego miejsca raz jeszcze dziękujemy Ci Marzeno za Twoje ogromne zaangażowanie we współtworzeniu tego artykułu! 

➡ Jakiego sprzętu używasz aktualnie i z jakiego powodu wybrałaś danych producentów?

Aktualnie używam dwóch body Sony A7 III oraz obiektywów Samyang – najczęściej 50 mm f/1.4, 75 mm f/1.8 oraz 24 mm f/1.8. Od kilku tygodni testuję także nowy zoom 35-150 mm f/2-2.8.

Od zawsze zależało mi na jak najlżejszym i najmniejszym sprzęcie, który można wszędzie wygodnie ze sobą zabrać oraz nosić dłuższy czas na ramieniu bez zbytniego obciążenia – więc to głównie wygoda podyktowała moje wybory. Wprawdzie to ostatnie szkło (zoom) to już nie jest mały i lekki Samyang do jakich się przyzwyczaiłam, ale jednak możliwości posiadania takiego dużego zakresu ogniskowych, dają naprawdę duże ułatwienie i różnorodność kadrów na reportażu, więc mam teraz trochę problem co wybrać ;)

Flagowy model z serii Alpha – Sony A7 III z pełnoklatkową matrycą 24,2 Mpix

➡ Czego dotyczyła Twoja EXPOzycyjna prelekcja – „Damska torebka, czyli jaki sprzęt sprawdza mi się w pracy fotografki reportażowej”?

Podczas EXPOzycji opowiedziałam o swoim warsztacie pracy, który wdrażam podczas realizacji reportaży ślubnych – aby było mi wygodnie i żebym nie musiała zastanawiać się nad wyborem sprzętu w danej chwili. Oczywiście wszystko zawsze zależy od okoliczności – miejsca, światła – ale mam pewne sprawdzone obiektywy, które stosuje w danych momentach.

Podczas reportaży ślubnych towarzyszy nam, fotografom i fotografkom, zawsze duży pośpiech i stres – w dodatku jest to praca po kilkanaście godzin i uwzględnia w sobie zarówno elementy stricte reportażu, jak i sesji produktowych, beauty portretów, krajobrazu, pracy w świetle zastanym i sztucznym – no po prostu fotograficzne wszystko! Aby sobie ułatwić pracę i nie być w takich momentach jeszcze dodatkowo skupioną na tym, co powinnam teraz użyć i jak ustawić sprzęt – wolę mieć sprawdzone metody sprzętowe.

Dla przykładu – na przygotowaniach i ceremonii ślubnej używam praktycznie tylko dwóch obiektywów 35 mm i 50 mm podpiętych do dwóch body, więc nic nie zmieniam – nie tracę czasu na sięganie do torby i kombinowanie. 35-ka do pracy reportażowej, 50-ka do detali i portretów. Są miejsca, które wymagają czasem innego podejścia, ale 90% ślubów wygodnie fotografuje mi się właśnie w ten sposób. Na imprezę zakładam często bardzo małą i lekką 24-kę, gdyż wtedy często trzymam aparat w górze długi czas i niesamowicie wygodnie fotografuje mi się w ten sposób.

Fot. Marzena Hans

➡ Czy mogłabyś stworzyć listę 5 fundamentalnych wyzwań, z którymi każdy początkujący twórca musi się zmierzyć?

1. Odporność na stres – to jest wyzwanie, z którym sama ciągle muszę się mierzyć i ono według mnie jest największym problemem w tej pracy. Podczas dnia ślubu sytuacje zmieniają się bardzo dynamicznie, nie możemy się przygotować na wszystko co się stanie, a tylko dostosowywać do sytuacji i warunków – a do tego błyskawicznie podejmować decyzje. Zasadniczo nie ma czasu na wnikliwe komponowanie sceny, działa się bardzo szybko, żeby złapać moment, więc samo komponowanie i estetyczne budowanie kadru trzeba mieć już mocno przećwiczone. Trzeba robić to niemal automatycznie. Wydarzenia często rozwijają się bardzo szybko, i fotograf musi być gotowy, aby w mgnieniu oka zrobić zdjęcie. Jest to zdecydowanie trudniejsze niż w innych rodzajach fotografii, gdzie można sobie pozwolić na więcej czasu na przygotowanie kadru.
   
   
2. Kreatywność na 200% – na rynku fotografii ślubnej konkurencja jest bardzo duża. Dlatego szukanie własnych pomysłów, niepowielanie i niekopiowanie innych fotografów oraz ich stylu to kolejne duże wyzwanie. Znalezienie balansu między tym co akurat modne, a tym co ponadczasowe. Robienie nowych rzeczy, ale nie udziwnianie. Szukanie własnego stylu ale tak, aby forma nie przysłaniała treści.
   
   
3. „Gonienie króliczka" – czyli ciągłe rozwijanie własnych umiejętności. W tej pracy, szczególnie na poziomie technicznym, co chwilę mamy jakieś nowości, zmiany do których trzeba się umieć dostosować. Dzisiejsza fotografia reportażowa często wymaga nie tylko umiejętności związanych z samym aparatem, ale również umiejętności postprodukcji. Efektywne korzystanie z oprogramowania do edycji zdjęć, zarządzanie dużą ilością plików i umiejętność szybkiego dostosowania się do różnych formatów publikacji to kluczowe elementy. Ale oprócz „technikaliów” bycie fotografem to ciągły rozwój patrzenia, poszerzanie swojego postrzegania, ćwiczenia z tego co i jak widzimy.
   
   
4. Elastyczność – nie zawsze mamy możliwość wyboru idealnego momentu czy warunków do fotografowania. Czasem trzeba radzić sobie z trudnymi warunkami atmosferycznymi, brzydkim światłem, czy też niezbyt fotogenicznym otoczeniem. Umiejętność adaptacji i wykorzystania tych ograniczeń na swoją korzyść może być decydująca. Musimy też zdać sobie sprawę, że podczas reportażu wiele momentów i tak nam umyka, że nie jesteśmy w stanie sfotografować Wszystkiego i zaakceptować to.
   
   
5. Tworzenie historii – dobry reportaż to nie tylko estetyczne kadry detali i piękne portrety, ale umiejętność stworzenia spójnej i angażującej narracji wizualnej z serii zdjęć. Zrozumienie, jak różne obrazy wpłyną na odbiorcę i jak będą ze sobą współdziałać, może być kluczowe. Oddanie autentyzmu i rzeczywistości, ale przefiltrowanie naszym spojrzeniem, tak jakbyśmy byli narratorem opowiadania.

➡ Jak kształtuje się Twój proces twórczy w przypadku projektów prywatnych?

Nie szukam tematów na projekty – to bardziej kwestia tego, co chcę nimi powiedzieć, jak wyrazić swoje zdanie i zabrać głos. Moja główną inspiracją do stworzenia kilku ostatnich projektów była książka Caroline Criado Perez – „Niewidzialne Kobiety". Znalazłam ją w wersji angielskiej prawie 10 lat temu i była dla mnie objawieniem bardzo zmieniającym perspektywę myślenia. Sprawiła też, że zaczęłam zabierać fotograficzny głos w dyskusji niepoświęconej kobietom, tak aby zwrócić uwagę na problemy, o których się nie mówi w szerszym dyskursie, albo takie, których większość ludzi nie widzi. Dlatego we własnych projektach skupiam się na problemach społecznych nierówności i reprezentacji kobiet.

Fot. Marzena Hans

Jednym z pierwszych ćwiczeń patrzenia na takie zagadnienia, bo nie nazwałabym tego projektem, były kobiety w Havanie – akurat byłam tam na wakacjach i naturalnie moją uwagę z fotografii typowo streetowej przesunęłam już na kobiety, które w ciężkich warunkach życia jakie tam mają, pozostają bardzo silne i tworzą wspierające lokalne społeczności. Późnej dokumentowałam życie pierwszej tajskiej mniszki buddyjskiej, która stworzyła pierwszy żeński zakon buddyjski w Tajlandii. Tajskie mniszki nie są uznawane przez państwo i mimo swoich święceń są traktowane jako osoby świeckie. W Tajlandii jako kraju wyznaniowym, mnisi mężczyźni maja wiele przywilejów, których nie chcą udostępnić kobietom, mimo, że buddyzm teoretycznie zezwala na wyświęcanie kobiet i w przeszłości były linie mniszek.

Aktualnie jestem w procesie tworzenia dwóch projektów o kobietach. Pierwszy dotyczy młodych Głuchych dziewczyn i kultury Głuchych w Polsce, a drugi projekt – w toku – jest zainspirowany książką „Zakonnice odchodzą po cichu” – świetnym i wciągającym reportażem Marty Abramowicz, który dodatkowo skłonił mnie do zastanowienia się i zgłębienia tematu kobiecości zakonnic.

➡ Jaki jest Twój najlepszy dotychczas zrealizowany projekt? I jaka jest jego geneza?
 

Projekt, który chyba mogę uznać za największy sukces to „Kiedy się kończę, kiedy zaczynam” – Time of Transparency – opowiadający o typowym postrzeganiu kobiet przez pryzmat młodości i stereotypów piękna. Tymczasem wiek okołomenopauzalny rozpoczyna czas zewnętrznej i wewnętrznej przemiany. Dla wielu kobiet to czas kiedy dzieci odchodzą z domów, często odchodzą rodzice, jest to czas częstych pożegnań, ale też nowych początków, nowych związków, nowych pasji. W tym okresie kobiety często odnajdują i definiują siebie na nowo.

Fot. Marzena Hans

Społeczny czas niewidzialności dotyka różne kobiety i w różnym stopniu. Nie wszystkie czują się niewidzialne. Inne czują się tak całe życie. Niektóre nie odczuwają tego zjawiska osobiście, ale widzą jego wpływ na ogół kobiet. I w końcu są te, które czują, że niewidzialność dokładnie opisuje ich aktualny stan. O tym stanie niewidoczności, o zanikaniu starszych kobiet w dyskursie społecznym chciałam opowiedzieć. A motywatorem do niego była krótka, bo przerwana pandemią, praca jako wolontariuszki w tak zwanym klubie seniora – choć nie lubię tej nazwy. Zdjęcie tytułowe z projektu dostało pierwszą nagrodę w konkursie Female in Focus, British Journal of Photography w 2021 roku i było częścią wystaw w Miami i Londynie.

➡ Co było pierwsze – zamiłowanie do reportażu i dokumentu, czy najpierw zaczynałaś od fotografii ślubnej? 

Oba te pola są dla mnie zupełnie niepowiązane ze sobą. Po studiach fotograficznych musiałam zacząć pracować, więc fotografia komercyjna od początku jest dla mnie sposobem utrzymania i tak zarabiam właściwie od 20 lat.

Z kolei projekty dokumentalne mogłabym porównać do pisania książki – wyrażania swojego zdania, tego jak widzimy to, co nas otacza lub jak chcemy coś światu przekazać.

Fot. Marzena Hans

Bardzo dziękujemy naszej rozmówczyni za podzielenie się swoim cennym, zawodowym doświadczeniem oraz za uchylenie rąbka tajemnicy ze swojego fotograficznego warsztatu – wierzymy, że nasi czytelnicy wdrożą te wartościowe wskazówki do własnego workflow, tak aby osiągać coraz to lepsze efekty pracy własnej!

Podsumowując:

„1. Podejmuj konkretne decyzje – ważne momenty uciekają w okamgnieniu
2. Znajdź balans pomiędzy tym co modne, a ponadczasowe
3. Codziennie ucz się „widzieć” na nowo 
4. Adaptuj się - wykorzystaj niesprzyjające warunki na swoją korzyść
5. Twórz angażujące historie - spójna narracja do podstawa!” - Marzena Hans

Wszystkie fotografie zawarte w artykule są autorstwa Marzeny Hans. Kopiowanie oraz rozpowszechnianie fotografii bez zgody autorki jest surowo zabronione. 

Autorzy filmu:
Realizacja: Mikołaj Ganabisiński – mediacreative.pl
Kamera: Wiktor Prusiński – Studio Bez Ciśnień

Wywiad z Marzeną Hans przeprowadzili:
Justyna Miodońska oraz Krzysztof Grzybczyk