Co to jest balans bieli?

Definicja balansu bieli

Światło białe jest polichromatyczne – dlatego gdy mówimy o bieli w kontekście jej falowej natury, paradoksalnie mamy na myśli barwę „najbrudniejszą” ze wszystkich, ponieważ stanowi ona swoistą mieszaninę kolorów tworzących widmo światła widzialnego. 

Ekspozycja na światło wywołuje w nas określone wrażenia barwne, które nieustannie fluktuują. W naturze obserwujemy te zmiany m.in. w ciągu dnia, poprzez wędrówkę słońca po widnokręgu i nie dziwi nas wcale, że barwa światła w bezchmurny poranek kompletnie różni się od tej, którą zarejestrujemy w szare i deszczowe popołudnie. 

Ludzki wzrok ma jednak wspaniałe właściwości adaptacyjne. Bez względu na to, czy obserwujemy złoty wschód słońca, czy też robimy zakupy w hali oświetlonej „zielonymi” jarzeniówkami, nasze oczy zawsze percypują biel idealną – nieskalaną żadnym barwnym zafarbem.

Niestety w przypadku urządzeń cyfrowych kwestia postrzegania bieli wygląda zgoła inaczej i może nastręczać problemów w oddaniu prawidłowej kolorystyki kadru. Pojawia się zatem pytanie w jaki sposób kontrolować proces prawidłowego odwzorowania kolorów na filmach i fotografiach?

Z pomocą przychodzi nam balans bieli dokonujący kompensacji barw w odniesieniu do temperatury barwowej otoczenia, w której dana scena jest zapisywana. Efektywna regulacja balansu bieli eliminuje niepożądane zabarwienia obrazu oraz sprawia, że biel jest zawsze prawdziwie biała, a pozostałe kolory odwzorowane są zgodnie z rzeczywistością – niezależnie od źródła światła.

Temperatura barwowa

Powróćmy jeszcze na moment do wrażeń barwnych i spróbujmy zadać sobie następujące pytanie: czy mogą być one mierzalne? Owszem! – ich miarą wyrażoną w Kelvinach jest tak zwana temperatura barwowa, której wartości liczbowe podporządkowane są zarówno ciepłym jak i zimnym kolorom światła pochodzącym z określonego źródła emisji.

Kolory ciepłe, obejmujące zakres czerwieni oraz odcieni pomarańczowo-żółtych, osiągają niższe wartości w Kelvinach; z kolei kolory postrzegane jako bardziej zimne, jak błękity i fiolety, osiągają wartości wyższe. 

Zbliżona temperatura barwowa poszczególnych źródeł światła

Jakie funkcje pełni zmiana temperatury barwowej w kontekście zdjęć oraz filmów?

➡ Umożliwia korekcję kolorów

Poszczególne źródła światła – zróżnicowane pod względem temperatury barwowej – wymagają od twórcy umiejętnego dostosowania ustawień aparatu w taki sposób, aby był on w stanie uzyskać prawidłową reprodukcję barw w każdych warunkach oświetleniowych. Warto więc nauczyć się na pamięć kilku podstawowych wartości temperatur, aby móc swobodnie dopasowywać je w zależności od fotograficznej sytuacji. Prawidłowa reprodukcja barw ma niebagatelne znacznie w przypadku fotografii komercyjno – produktowej, modowej, beauty, a także wszędzie tam, gdzie kolorystyczna precyzja oddania barw jest elementem fundamentalnym.

➡ „Buduje" nastrój

Temperatura barwowa wpływa na percepcję atmosfery towarzyszącej konkretnym ujęciom. Zimne barwy światła mogą stworzyć chłodny i surowy klimat, podkreślający takie stany jak smutek, tęsknota lub osamotnienie. Z kolei ciepłe tony dodają ujęciom swoistej przytulności i kojarzą się z pozytywnymi emocjami – radością i spokojem. 

➡ Wzmaga kreatywność

Świadome manipulowanie temperaturą barwową może być także narzędziem do kreatywnego wyrażania się oraz kształtowania własnego stylu. Twórca może celowo zdecydować się na „niepasującą" temperaturę, aby nadać swoim kadrom unikalny charakter. Temperatura barwowa może być także narzędziem narracyjnym – jej nagła zmiana w serii fotografii lub w scenie filmowej może symbolizować zmiany czasowe lub emocjonalne w historii przedstawianej na obrazach. 

Jak ustawić balans bieli?

Poprawne ustawienie balansu bieli jest kluczowe dla uzyskania wysokiej jakości fotografii w kontekście prawidłowej kolorystyki – obrazy bez właściwej korekty mogą stać się ofiarą barwnych przekłamań oraz bardzo powszechnych zafarbów, które prowadzą do utraty „autentyczności barwy" oraz zaburzenia pożądanej estetyki.

Ówczesne aparaty i kamery oferują różnorodne opcje regulacji balansu bieli. Wśród nich znajdują się następujące metody:

➡ automatyczny balans bieli (AWB) – w tym przypadku cała odpowiedzialność spoczywa na barkach wewnętrznych procesów aparatu, który dokonuje odpowiedniej kompensacji temperatury poprzez wyszukanie najjaśniejszego punktu w kadrze.

➡ profile predefiniowane – mają ścisły związek z rodzajem oświetlenia, do którego de facto „przynależą". W aparacie znajdziesz je pod postacią graficznych piktogramów – takich jak słońce, chmura, żarówka, lampa błyskowa itp. – do których przypisana jest stała temperatura barwowa.

Piktogramy WB – auto, profile predefiniowane, nastawa własna oraz balans ręczny (K) – źródło Canon

➡ nastawa własna czyli regulacja według danego wzorca bieli – jest to bardzo precyzyjny sposób odwzorowania bieli, który pozwala na odpowiednią korektę w momencie, w którym wiele źródeł światła – o zróżnicowanych temperaturach barwowych – miesza się ze sobą. Ta metoda wymaga skierowania „oka” obiektywu na powierzchnię kolorystycznie neutralną – białą lub szarą – oraz wyboru odpowiedniego pomiaru światła (punktowego), aby wskazać aparatowi konkretny punkt odniesienia dla poprawnego wzorca bieli.  

Za wzorzec może posłużyć zwyczajna biała kartka papieru, jednakże do celów profesjonalnych używa się szarych kart 18 %. Takie branżowe podejście pozwala na bardziej spersonalizowaną kompensację balansu oraz dużo większą kontrolę nad barwą już w samym momencie postprodukcji. Raz a porządnie wykonana nastawa własna skutecznie przyspieszy dalszą obróbkę materiału cyfrowego w odniesieniu do wskazanego wzorca bieli, który ujednolici kolorystykę wszystkich następnych kadrów.

Trzeba także podkreślić, że proces definiowania wzorca bieli przebiega inaczej w zależności od danej marki aparatu lub kamery – dlatego koniecznie przestudiuj instrukcję obsługi, w której owa procedura została na pewno dokładnie wytłumaczona. 

Wzorzec CALIBRITE ColorChecker Passport Photo 2

➡ ręczny balans bieli (K) – jedną z ostatnich opcji dostępnych w większości aparatów fotograficznych jest możliwość manualnego wyboru konkretnej temperatury barwowej wyrażonej w Kelvinach. Jeśli pracujemy w warunkach kontrolowanych – studyjnych – i znamy specyfikację barwną naszych lamp, wówczas ta metoda pozwoli nam na szybkie dostosowanie balansu pod temperaturę barwową oświetleniowego osprzętu. 

➡ Tint – korekta dominanty barwnej (odcienia)

Trzeba mieć także świadomość tego, że problem „niewspółmiernej bieli” dotyczy nie tylko jej zmian w kontekście temperatury barwowej, ale także w odniesieniu do tak zwanej tinty – czyli zielonego lub magentowego zafarbu – który również bardzo często wpływa na niepoprawne odwzorowanie barw, szczególnie w sztucznym oświetleniu – jarzeniowym, błyskowym i LED.

Korekta zafarbu występuje pod postacią koła barw – lub kwadratu – i umożliwia ustawienie znacznika kompensującego w dowolnym miejscu ich powierzchni.

Komplementarny rozkład balansu bieli oraz zafarbu

Dlaczego warto fotografować w RAWach?

Każdemu zdarza się popełniać błędy, a próbując oswoić się z narzędziem balansu bieli – zwłaszcza na samym początku fotografowania – bardzo często okazuje się, że kompensacja bieli nie przebiegła po naszej myśli, a kolorystyka jest kompletnie nietrafiona. Czy taki materiał da się jeszcze w jakikolwiek sposób uratować? Oczywiście! – ale jedynym warunkiem do spełnienia jest zapis w formacie RAW. 

Wiadomo, że surowy format zapisu plików cyfrowych determinuje otrzymanie najlepszej z możliwych jakości obrazu. RAW zachowuje absolutnie wszystkie informacje o danym obrazie, jakie zarejestrowały się w momencie jego powstawania na cyfrowym przetworniku – w tym także w żaden sposób nie przetworzone dane o barwach – które umożliwiają efektywne zmiany balansu bielu podczas wywoływania RAWa w przystosowanym do tego programie.

Okno korekcji balansu bieli w programie Adobe Lightroom

Na etapie postprodukcji obrazu balans bieli można dopasować za pomocą przystosowanych do tego suwaczków – temperatury barwowej oraz zafarbu – lub narzędzia pipety, którym próbkujemy najbardziej neutralny punkt oświetleniowy (biel, szarość) na naszej fotografii, dzięki czemu program sam ustala rodzaj odpowiedniej kompensacji.

W programach służących do colorgradingu materiałów filmowych działanie korekcji punktu bieli odbywa się w podobny sposób.  

Jednakże w sytuacji, gdy naszym referencyjnym „punktem bieli" będzie inna barwa niż neutralna – np. barwa żółta zaznaczona w kwadracie powyżej – program dokona odpowiedniej kompensacji na zasadzie przeciwstawnej – czyli wybalansuje na niebiesko.

Spójrz jeszcze raz na rozkład barw oraz komplementarny przebieg linii balansu bieli, w odniesieniu do temperatury barwowej – na identycznej zasadzie działają profile predefiniowane w aparacie, gdzie procesor aparatu zawsze stara się wyrównać temperaturę oświetlenia do bieli w „ujęciu" przeciwstawnym. 

W tym przypadku sytuacja jest odwrotna – wybraliśmy pipetą punkt referencyjny w obszarze niebieskości, a fotografia po korekcie nabrała mocno ciepło-żółtej temperatury.

Oczywiście zachęcamy Cię do eksperymentowania w kontekście „poprawności” balansu bieli – ale mimo wszystko dobrze jest mieć świadomość tego, że przysługuje nam koło ratunkowe ;)

Jeśli interesują Cię inne podstawowe zagadnienia związane z filmem i fotografią, to być może któryś z poniższych tematów przykuje Twoją uwagę:

Co to jest ogniskowa obiektywu?

Matryce światłoczułe – rodzaje i wielkości cyfrowych przetworników

Przestrzeń barw i gamut – wstęp do reprodukcji barwy

Autorka fotografii portretowej wykorzystanej w artykule: Yuliya Kosolapova