Jak wybrać odpowiedni monitor - poradnik dla każdego (część 3)

Technologia LCD wniosła sporo zmian względem CRT. Ma sporo zalet (np. rozmiar, waga, energooszczędność, brak problemów z geometrią obrazu), ale też obarczona jest wadami, których nie było w monitorach kineskopowych. Jedną z głównych jest różna jakość obrazu, zależna od rodzaju i matrycy i jej podświetlenia. Kolejną jest rozdzielczość natywna każdego ekranu, a także potencjalne ryzyko wystąpienia wad pikseli.

Rodzaje matryc

TN (Twisted Nematic) / TN+FILM / STN

Ze względu na niskie koszty i uniwersalność, były (i są) to do tej pory najczęściej stosowane (ok. 60-80%) typy matryc w produkcji masowej. Do tej pory bardzo często można je jeszcze spotkać w laptopach. Pomimo ulepszeń na przestrzeni ostatnich lat, wciąż ten typ matrycy ustępuje znacznie technologii IPS, która obecnie jest najbardziej rozwijana. Znajdują zastosowanie głównie w biurach oraz, z uwagi na szybkość, do gier i multimediów.

Plusy:

• bardzo tanie,
• krótki czas reakcji  (~ 2-5 ms),
• zazwyczaj znikomy efekt smużenia.

Minusy:

• Słabe odwzorowanie barw: najczęściej 6-bitowe sterowanie, co przekłada się na ok. 262 tys. rzeczywiście wyświetlanych kolorów; reszta uzyskiwana jest przez dithering (tworzenie koloru poprzez kompozycję kilku barw z dostępnej palety) lub jest symulowana przez układ FRC (Frame Rate Control),
• wąskie kąty widzenia (szczególnie w pionie),
• brak stałości koloru i jednorodności na całej powierzchni matrycy,
• słabe przejścia tonalne i nierównomierność podświetlenia,
• czasami efekt martwych pikseli.

VA (Vertical Alignment)

Ten typ matrycy jest już w zasadzie prawie nie używany. Występował swego czasu w dwóch zasadniczych odmianach, wynikających z różnych producentów i licencji:

MVA (Multi-domain Vertical Alignment):

Stworzona przez Fujitsu-Siemens, miała stanowić kompromis pomiędzy szybkimi ekranami TN, a doskonałymi pod względem reprodukcji kolorów IPS.

Plusy:

• średni koszt produkcji / niewygórowana cena,
• szerokie kąty widzenia,
• dobra lub bardzo dobra jakość obrazu,
• zadowalający czas reakcji / znikome smużenie,
• wysoki kontrast / dobre nasycenie czerni,
• małe prawdopodobieństwo wystąpienia martwych pikseli.

Minusy:

• dużo droższe niż panele TN,
• niedoskonałości odwzorowania koloru (wynikają z ułożenia kryształów).

PVA (Patterned Vertical Alignment) / S-PVA

Technologia opracowana przez Samsunga; parametry zbliżone do MVA (z pewnymi modyfikacjami).

• większy kontrast (nawet do 3000:1)
• tańsze panele PVA często używają metody *ditheringu i FRC (tylko 6 bitów na kolor)
• wersje S-PVA oferują przynajmniej 8 bitów na każdy kolor bez symulowania barw, zapewniając tym samym jeszcze lepsze odwzorowanie barw

IPS (In-plane switching)/S-IPS:

Patent Hitachi (1996r.)

Na początku były bardzo drogie i stosowane są przede wszystkim w wysokiej klasy monitorach przeznaczonych do profesjonalnych grafików. W 1998 r. pojawiła się odmiana S-IPS z poprawionym czasem reakcji piksela. Potem pojawiły się dwie odmiany: AS-IPS i E-IPS (produkcji LG Display), które wniosły poprawiony kontrast oraz reprodukcję kolorów. Oba parametry jeszcze bardziej poprawiono w kolejnej generacji oznaczonej H-IPS. Tutaj pojawia się jeszcze ekonomiczna wersja e-IPS, która miała słabszy kontrast, mniejsze kąty widzenia i operowała tylko 6 bitami na kanał ze wsparciem ulepszonego modułu FRC (6-bit + AFRC). Taki zabieg pozwalał stworzyć w miarę tani ekran z poprawną (ale nie najlepszą) reprodukcją kolorów.

Najnowsza odmiana (od 2011 r.) to panele oznaczone AH-IPS. Termin wprowadziła do obiegu firma LG Display, a pierwsze matryce montowano w tabletach i urządzeniach mobilnych. Oferowały one zwiększoną rozdzielczość i zagęszczenie pikseli PPI (w tym słynna “Retina”), a także niższe zużycie energii dzięki lepszej przepuszczalności światła. Ekspansja wśród monitorów biurkowych przypadła na rok 2014/2015 i trwa do dzisiaj wraz z rozwojem pod kątem obsługi coraz wyższych rozdzielczości (UHD/4K DCI/5K), włączając w to również ekrany typu 21:9 oraz te zakrzywione. 

Podstawowa zalety IPS-ów to szerokie kąty widzenia oraz bardzo dobra reprodukcja barw. Do głównych wad należy efekt “srebrzenia” (IPS glow) oraz “cieknięcie światła” (light leakage). Kolejną negatywną cechą IPS-ów jest niezbyt dobra czerń, a na pewno daleka od ideału. Dodatkowo monitorom z matrycami IPS zarzucano na początku brak klarowności obrazu. Widoczne linie pomiędzy pikselami sprawiały, że obraz wydawał się “szorstki”, a biel lekko “brudna”. Obecnie ten problem został zredukowany przez stosowanie odpowiednich powłok AG (Anti-Glare).

PLS (Plane to Line Switching) /Super PLS

Nowy rodzaj matryc LCD wprowadzony przez Samsunga na przełomie 2010/2011 roku. Miał on stanowić rozwinięcie standardu IPS, ale ze względów licencyjnych użyto nowego oznaczenia. Względem IPS nowe panele PLS wyróżniają się lepszymi kątami widzenia, obrazem jaśniejszym o ok. 10% oraz niższymi kosztami produkcji (ok. 15%). Pierwsze partie takich matryc trafiły najpierw do high-endowych smartfonów i tabletów, potem dopiero do monitorów LCD. Taki panel trafił też do EIZO w słynnym (i już nieprodukowanym) modelu CX240/CG246. Dzięki dodatkowemu filtrowi ćwierćfalowemu, (OCF - Optical Compensation Film) zredukowano efekt srebrzenia, co przełożyło się wizualnie na bardzo dobre wrażenie czerni, zwłaszcza pod kątem (z czym ma problemy większość monitorów IPS). Ponieważ ogólne własności są zbliżone do klasycznego IPS, w specyfikacjach różnych producentów może widnieć IPS, podczas gdy faktycznie monitor będzie miał matrycę PLS. W niektórych przypadkach da się to sprawdzić, ale nie zawsze.

AHVA (Advanced Hyper-Viewing Angle) 

Kolejny wariant IPS/PLS opracowany przez AU Optronics w 2012 roku. Oczywiście nie można tego pomylić z technologią VA. Parametry zbliżone do IPS/PLS, chociaż niektórzy przyrównują obraz do tego z ekranów typu AMOLED. Podobnie jak u konkurencji, pojawiają się ekrany powyżej 30” i z rozdzielczością do UHD. Część paneli AHVA obsługuje 144Hz odświeżanie.  Większość paneli ma matowe wykończenie. Oprócz monitorów LCD można je spotkać również w laptopach i tabletach.

Jak wybrać odpowiedni monitor - poradnik dla każdego (część 1)

Jak wybrać odpowiedni monitor - poradnik dla każdego (część 2)