Jak wybrać odpowiedni monitor - poradnik dla każdego (część 1)

Ponieważ obracamy się w branży foto-video, dlatego większość wytycznych tyczy się właśnie monitorów przeznaczonych głównie do edycji foto-video.

Jeśli pracujecie na laptopie, stary monitor już nie wystarczy albo tworzycie zupełnie nowe stanowisko robocze i szukacie dobrego monitora, to jesteście w dobrym miejscu. Tym bardziej, gdy zajmujecie się jakąkolwiek pracą z kolorem (webdesign, zdjęcia, wideo, DTP, druk, itp.). Poziom zaawansowania jest mniej istotny. Bywa nierzadko tak, że osoby "profesjonalnie" zajmujące się ww tematyką pracują na słabych i kiepskich ekranach.

Wybór nowego/kolejnego monitora nie zawsze jest taki prosty i oczywisty. Mnogość modeli i podobieństwa w specyfikacji nie ułatwiają zadania. Wiele aspektów związanych z użytkowaniem monitora LCD jest pomijanych w oficjalnych opisach, a ewentualne opinie i testy nie zawsze są obiektywne i mogą wprowadzić większe zamieszanie zamiast pomóc.

Zważywszy na szybki postęp w technologii wytwarzania coraz lepszych paneli LCD, warto być na bieżąco, co na pewno pozwoli podjąć bardziej świadomą i trafną decyzję przy zakupie monitora.

Podstawową kwestią jest rozważenie kilku czynników, mających zazwyczaj decydujące znaczenie przy wyborze monitora:

1. Docelowe przeznaczenie/zastosowanie monitora i jego ergonomia
2. Rozmiar i rozdzielczość monitora
3. Analiza potrzeb i oczekiwań w kontekście ceny (budżet)

Docelowe przeznaczenie monitora i jego ergonomia

Rozważając tę kwestię należy wziąć pod uwagę dodatkowe czynniki:

• miejsce i warunki pracy (wystrój pomieszczenia i oświetlenie stanowiska)
• częstotliwość korzystania (ile godzin w dzień/ ile w nocy; średnio w miesiącu)
• zakres wykorzystania (biuro, internet, gry, filmy, grafika, fotografia, inne)
• możliwość regulacji wysokości i kąta nachylenia, obracana stopka, pivot, możliwości regulacyjne podstawowych parametrów obrazu

Najbardziej znaczącym kryterium jest przeznaczenie monitora. Inne wymagania stawia się monitorom do gier, inne do pracy pracy biurowej (tekst, arkusze kalkulacyjne, dokumenty, internet), jeszcze inne do edycji zdjęć (np. śluby, beauty&fashion, zdjęcia produktowe) czy do montażu wideo. Nie ma też monitorów 100% uniwersalnych dla wszystkich.

Monitory dla fotografów (niezależnie od gamutu) muszą mieć przede wszystkim stabilny i wierny obraz (wiarygodność reprodukcji koloru i przejść tonalnych) oraz jak najlepszą równomierność na całej powierzchni wyświetlacza. Warto zwrócić uwagę, czy wybierany monitor ma wbudowaną kompensację nierówności podświetlenia. Jest to bardzo istotne w przypadku problematycznych odcieni, np. koloru skóry, która może wyglądać różnie, zależnie od umiejscowienia zdjęcia na środku ekranu, lub przesunięcia w bok. Dodatkowo taki monitor powinien umożliwiać sprzętową kalibrację.

Termin "sprzętowa kalibracja" bywa jednak często nadużywany i radzę upewnienie się, co producent / dystrybutor miał na myśli wpisując tę cechę w danych monitora. Formalnie, nawet regulacja jaskrawości jako, że odbywa się w monitorze (sprzęcie) jest już "sprzętowa" a jej ustawienie na zadaną wartość jest jej "kalibracją". Taki słowno-techniczny trick jest kluczem do powszechnej manipulacji w reklamach. W sensie użytkowym, z kalibracją sprzętową mamy do czynienia, jeśli jest możliwość korekcji w monitorze wszystkich ważnych parametrów, a nie wybiórczych. Jeśli taka możliwość istnieje, a realizuje się ją przez programowanie wykorzystanie wewnętrznej tablicy koloru (LUT), wówczas producenci z chęcią się nią chwalą. Jeśli nie doszukamy się owego konkretu, istnieje ryzyko, że "sprzętowa kalibracja" jest naciąganiem rzeczywistości, nie realną możliwością.

Zdecydowana większość modeli graficznych EIZO i NEC oferuje szeroki gamut z bardzo dobrym pokryciem przestrzeni Adobe RGB, lecz nie zawsze i nie każdemu będzie to do szczęścia potrzebne. O korzyściach płynących z wykorzystania szerszej przestrzeni barw, powiemy sobie w jednym z kolejnych artykułów. Wspomnę tylko, że kwestia wielkości gamutu wynika z rodzaju podświetlenia (W-LED, GB-r LED oraz inne pochodne). Najczęściej reklamowany gamut, przedstawiany jako "procenty pokrycia" nie jest istotny, gdyż wbrew użytej terminologii wcale nie oznacza pokrycie, tylko objętość przestrzeni barwnej. Ważniejsza jest część wspólna z danym standardem (przestrzenią edycyjną) wykorzystywaną w postprodukcji.

Każda przestrzeń barwna jest dokładnie określona przez koordynanty (współrzędne trójchromatyczne x i y) w przestrzeni barw CIE XYZ  (poniżej), będącej zbiorem wszystkich barw możliwych do zarejestrowania przez ludzkie oko.

Diagram powyżej obrazuje przekrój przestrzeni CIE XYZ, której punkty reprezentują wszystkie istniejące barwy. Czarna krzywa to tak zwana krzywa Plancka, na której znajdują się barwy emitowane przez ciało doskonale czarne rozgrzane do określonej temperatury. Przecinające linię Plancka proste wskazują barwy o takiej samej temperaturze barwowej. Wynika z tego, że biel o określonej temperaturze barwowej (np. 4000 K) może mieć zarówno odcień żółtawy bądź lekko purpurowy. Niestety potwierdza to praktyka - bardzo wiele monitorów nie ma poprawnie ustawiony punktu bieli, a wartości deklarowane przez producenta potrafią mieć spore odchyłki, widoczne nawet gołym okiem.

Warunki pracy też są bardzo istotne, gdyż mogą determinować wybór monitora o określonych cechach i własnościach. Do wielomonitorowej pracy biurowej lub projektowej pożądane będą monitory o możliwie cienkiej ramce. Dla kogoś innego istotna może być możliwość wykorzystania uchwytu w standardzie VESA. Ktoś inny może mieć zbyt małe biurko na monitor 27 cali lub więcej. Poza tym wystrój pomieszczenia i jego oświetlenie wpływa bezpośrednio na postrzeganie, a więc i odbiór treści cyfrowych. Im więcej różnych kolorowych elementów i rodzajów mieszanego światła, tym efekt może być gorszy. Dla przykładu byłem kiedyś u Klienta, który miał monitor w ciasnym pokoju córki, ściany żółto-zielone, obok pomarańczowa szafa, monitor na wprost okna i centralna lampa z żarówkami lub słabymi świetlówkami. Chcielibyście pracować na takim stanowisku?

Trzeba mieć na uwadze, że układ i wystrój stanowiska też zależy od charakteru prowadzonych prac. W dużo lepszej sytuacji są osoby, które modyfikują lub tworzą nowe stanowisko. Mają większy wpływ na poprawne przygotowanie pomieszczenia, w którym będą pracowali. Aby stanowisko zapewniało minimum komfortu (poza dobrym fotelem) powinno mieć neutralny wpływ na postrzeganie wyświetlanego obrazu. Można to osiągnąć w różny sposób. Istotne by kolor ścian był jednolity (biały lub nawet szary) i w miarę możliwości stałe warunki oświetleniowe. Ani światło z okna ani sztuczne nie może (i nie powinno) padać na powierzchnię ekranu. Wszelkie refleksy i flary są niepożądane, szczególnie przy pracach z kolorem, gdyż potrafią mocno zredukować postrzegany kontrast. Dodatkowo kolorowe otoczenie będzie zaburzało postrzeganie właściwych barw, chociaż będzie nam się zdawało, że wszystko jest w porządku (to "zasługa" naszego mózgu, który szybko adoptuje widzenie do określonych warunków). Przykładem jest załączona grafika:

Wyobraźcie sobie, że szary kwadracik to monitor, a czarne/białe pole to jego otoczenie. W ciemnym ten kwadracik wydaje nam się jaśniejszy wskutek rozszerzania się źrenicy. Gdy jest za jasno, źrenica się zwęża i postrzegany obraz wydaje się ciemniejszy. Zapewne takie też było pierwsze wrażenie po zerknięciu na obrazek. Jednak gdy zestawimy je obok siebie, wrażenie znika i widzimy, że oba szare pola są takie same.

W kompozycji oświetleniowej pomieszczenia, najważniejsze jest światło wokół stanowiska, a szczególnie tła za monitorem. Jakość oświetlenia ma drugorzędne znaczenie, ale o tym następnym razem. Liczy się natężenie oświetlenia, relacja z jasnością samego ekranu, co również wpływa na komfort dla oczu.

Jeśli chodzi o ergonomię to w sumie większość monitorów dedykowanych do pracy z  kolorem (oraz modele biurowe) ma odpowiedni zakres regulacji wysokości, kąta pochylenia, umożliwia obrót na boki oraz do trybu portretowego (pivot). Także niezależnie od wybranego modelu nie powinno być problemu z właściwym ustawieniem monitora. Brak wspomnianych funkcjonalności szczególnie dotyczy tanich konstrukcji konsumenckich obecnych w marketach i dużych sieciach handlowych z elektroniką.

Możliwości regulacyjne parametrów obrazu będą wynikać z klasy i jakości monitora. Im monitor bardziej zaawansowany, tym zakres regulacji i jej dokładność będzie większy. Monitory klasy biurowej zazwyczaj mają słabą linearyzację fabryczną, gdyż z założenia nie są dedykowane do żadnych prac graficznych. Regulacja często ogranicza się do kilku fabrycznych trybów wyświetlania, które mają narzucone uśrednione parametry do wyświetlania obrazu w określony sposób. Zazwyczaj jest też obecny przynajmniej jedne tryb Użytkownika, pozwalający na ręczny dobór parametrów, m.in.: jasność, kontrast, punkt bieli (określony lub z regulacją w Kelvinach, gamma, wagi RGB. Oczywiście monitory graficzne oferują to samo tylko w znacznie rozszerzonym zakresie.

Jak wybrać odpowiedni monitor - poradnik dla każdego (część 2)

Jak wybrać odpowiedni monitor - poradnik dla każdego (część 3)